«Ананың жұмысы ешқашан бітпейді» деген көне мақал бар. Ас әзірлеу, үй жинау, күтім жасау және отбасыға қамқор болу… Психикалық және физикалық жүктеме ешқашан тоқтамайды. Бұл әсіресе ана суық тиіп немесе тұмау жұқтырған кезде қиынға соғады. Иә, тұмау мен суық тию маусымы бүкіл отбасы үшін қиын кезең, бірақ әсіресе емшек емізетін аналар үшін ауыр тиеді. Олар көбінесе ауырған кезінде баланы емізуді жалғастыру керек пе деген сұраққа тап болады, және біз осы мәселені түсіндіруге көмектесеміз.

Біз айтқандай, ауру кезінде емізу ана үшін үлкен сынақ болуы мүмкін. Негізінен, қауіпсіздік шараларының кейбірі бар, бірақ бұл да өте жағымсыз тәжірибе. Сіз тұмаумен ауырып немесе суықтап қалғанда, бір ғана қалауыңыз – төсекке жатып демалу. Алайда, емізетін аналардың әдетте мұндай мүмкіндігі жоқ. Сұрақ туындайды…

Анасы ауырғанда баланы емшекпен емізу қауіпсіз бе?

Уайымдамаңыз, егер қолыңызды жуу немесе бетперде тағу сияқты гигиеналық шараларды қолдансаңыз, сіздің балаңыз қауіпсіз болады. Шын мәнінде, көптеген медициналық қызметкерлер аналарға ауру кезінде де балаларын емізуді ұсынады, себебі бұл сүт шығару процесін жалғастырады.

Емшек емізу сонымен қатар, ауру кезінде организмде пайда болатын және сүтте сақталатын антиденелер арқасында, балаңызды суық, тұмау немесе басқа аурулардан жақсы қорғауды қамтамасыз етеді.

Емшек емізу кезінде дәрі қабылдау қауіпсіз бе?

Егер сіз тұмау немесе суық тиюге қарсы дәрі қабылдауды ойласаңыз, ең дұрысы – дәрігермен немесе фармацевтпен кеңесу. Медицина маманымен кеңеспей ешқандай дәріні қабылдамаңыз, өйткені кейбір дәрілер балаға зиян тигізуі мүмкін.

Жалпы, парацетамол мен ибупрофен сияқты рецептсіз берілетін дәрілерді ұсынылған мөлшерде және қысқа уақытқа ауырсыну мен қызбаны төмендету үшін қабылдау емшекпен емізу кезінде қауіпсіз деп саналады. Егер сізге антибиотик қабылдау қажет болса, оны емізу кезінде қолдануға болатынын дәрігерден нақтылап сұраңыз.

Тағы не істеуге болады?

Витаминдер мен минералдардан тұратын витамин-минералды кешенін қабылдауға болады. Ана ағзасы емшекпен емізу, ұйқының жеткіліксіздігі және осы кезеңнің басқа да қиындықтарына байланысты әлсірейді. Сондықтан қажетті микроэлементтермен байытылған қоспалар иммундық жүйеңізге ғана емес, жалпы денсаулығыңызға пайдалы болады.

Сонымен қатар, суық тиген кезде денені жақсы ылғалдандыруға ерекше назар аудару маңызды. Көп су ішіңіз, сондай-ақ ауа ылғалдандырғышты пайдаланыңыз. Құрғақ ауа мен нашар желдету суық тиюдің ауырлауына әкелуі мүмкін. Демалуға тырысыңыз және, ең бастысы нәрестеңіз ұйықтағанда сіз де ұйықтауға тырысыңыз. Біз оның әрдайым мүмкін еместігін білеміз, бірақ денеңіздің тынығуы ауру кезінде өте маңызды, сондықтан мүмкіндігінше көбірек демалуға тырысыңыз. Бұл, сөзсіз, үй шаруасын азайтып, физикалық еңбектен бас тартуды да қамтиды.

Ауру кезінде емшекпен емізу белгілі бір қиындықтар тудырады және ана үшін нағыз сынақ болуы мүмкін. Бірақ сабыр сақтап, осы кезеңде не істеу және қандай дәрі қабылдау керектігі туралы дәрігердің кеңестерін орындауға тырысыңыз. Көптеген аналар бұл жағдайды бастан өткереді. Бұл да өтеді.

«Ұйықтап жатқан нәрестені оятпа» деген ескі мақал бар. Егде жастағы адамдар жас аналарға мұны жиі айтады, солай емес пе? Бірақ бүгінгі күні бұл ереже ескірді. Қазіргі заманғы жетекші педиатрлар керісінше ұсынады… Біз бұған кейінірек ораламыз.

Нәрестенің ұйқысы ересек адамның ұйқысынан өзгеше

Ең маңызды нәрсе – нәрестелер өмірінің алғашқы жылында көп ұйықтайтынын түсіну. Бұл – қалыпты құбылыс, өйткені олар бұл кезеңде өте жылдам өседі. Ми мен дененің дұрыс дамуы үшін оларға демалу мен сапалы ұйқы қажет.

Мамандар 12 айға дейінгі нәрестелерге тәулігіне 12-16 сағат ұйқы керек екенін айтады. Бұл уақытқа күндізгі ұйқы да кіреді. Сондықтан балаңызға ұйықтауға мүмкіндік беріңіз.

Сонымен қатар, нәрестелерде күн мен түннің ауысуын шатастыру жиі кездеседі, өйткені олардың циркадтық ырғағы әлі толық дамымаған. Бірақ егер бала түнге қарағанда күндіз көбірек ұйықтаса, бұл мәселе болуы мүмкін.

Қорытындылай келе, сіз балаңыздың күндіз ұйықтап, түнде сергек жүргенін қаламайсыз ғой? Сондықтан, егер күндізгі ұйқы 3 сағаттан асып кетсе, баланы оятуға болады.

Ендеше, нәрестені ояту керек пе?

Иә, нәрестені ояту қалыпты жағдай, тіпті кейбір жағдайларда бұл қажет болған:

Жоғарыда айтқанымыздай, егер күндізгі ұйқы 3 сағаттан асып кетсе, баланы оятуға болады.

Жаңа туған нәрестелерге күніне 12 ретке дейін емізу қажет, яғни оларды әр екі-үш сағат сайын тамақтандыру керек. Жиі емізу нәресте мен ана үшін пайдалы. Ана емізген сайын сүт мөлшерін реттейді. Емшекпен емізу сұраныс пен ұсыну қағидасына негізделген. Балаңызды неғұрлым жиі емізсеңіз, соғұрлым көбірек сүт бөлінеді.

Қоспамен (аралас тамақтандырумен) өсіп келе жатқан балалар емшек сүтімен қоректенетіндерге қарағанда тамақтану аралығын ұзартуы мүмкін, көбінесе 3 сағатқа дейін. Бұл қоспаның ана сүтіне қарағанда баяу қорытылуымен байланысты. Нәрестенің ас қорыту жүйесі әлі жетілмегендіктен, ауырлау сүт қоспаларын өңдеу үшін көбірек уақыт қажет болады.

Жаңа туған нәрестелер өмірінің алғашқы екі аптасында туған кездегі салмағының шамамен 10%-ын жоғалтуы мүмкін, сол себепті сау салмаққа жету мақсатында жиі тамақтандыру ұсынылады.

Нәрестені оятуға тағы бір себеп – лас немесе ылғалды жөргек. Сіз өз кішкентайыңызды лас жөргекте тым ұзақ қалдырғыңыз келмейтіні сөзсіз. Оәткені бұл нәрестеге жөргектің әсерінен пайда болған боздану мен бөртпелерін тудырып, сәбидің мазасыздануына әкелуі мүмкін.

Сонымен баланың түнгі ұйқысын қалай ұзартуға болады? Балаңыздың түнгі ұйқысын жақсартудың ең жақсы әдісі – бірізділік пен тұрақты күн тәртібін енгізу. Нәрестелер белгілі бір ырғақ пен болжамды ортаға жақсы жауап береді. Сондықтан күн сайын белгілі бір уақытқа сәйкес келетін ұйықтау режимін енгізу ұсынылады. Ал түнгі ұйқыға дайындалу келесі қадамдардан тұруы мүмкін: жұмсақ ванна, жөргекті ауыстыру, жаңа таза киім, тамақтандыру, содан кейін төсекке жатқызу. Сонымен қатар, баланы шаршау күйіне жеткізбеуге тырысыңыз. Себебі шаршаған, жылауық және тынышсыз нәрестелерді тыныштандыру қиын. Сондықтан, күн тәртібінен бастаңыз, балаңыздың шаршау белгілерін қадағалаңыз. Осы күн тәртібін сақтау балаға қауіпсіздік пен тұрақтылық сезімін береді, бұл оның ұйқы сапасын жақсартады.

Докозагексаен қышқылы (DHA) – омега-3 май қышқылы, ол адам ағзасының дұрыс қызмет етуі үшін аса қажет. Бұл қышқыл жасуша мембраналарының негізгі құрамдас бөлігі болып табылады және мидың, көздің және жүйке жүйесінің қалыпты дамуына айтарлықтай үлес қосады.

Қазіргі уақытта ДГҚ-ның ми мен көру функцияларын қалыпты деңгейде ұстауға көмектесетіні жақсы белгілі.

Ғылыми деректер көрсеткендей, бала өмірінің белгілі бір кезеңдерінде, әсіресе жүктіліктің соңғы триместрінде және өмірдің алғашқы алты айында, мида және көз торында ДГҚ қарқынды жиналады. Бұл кезеңде бала тек ана сүті арқылы микроэлементтерді алады, сондықтан анасының тамағы мен қоспаларының сапасы өте маңызды.

Осы себептен жүкті және бала емізетін аналарға өз балаларында ми мен көздің қалыпты дамуына ықпал ету үшін күніне кемінде 200 мг ДГҚ қабылдау ұсынылады. Оң әсерге ересектерге арналған омега-3 май қышқылдарының тәулігіне 200 мг ДГҚ қолдану арқылы қол жеткізіледі, мысалы, 250 мг ДГҚ және ЭПҚ (эйкозапентаен қышқылы).

Омега-3 май қышқылы ретінде ДГҚ негізінен лосось, форель, сардина немесе скумбрия сияқты майлы балықтарда кездеседі. Дегенмен, соңғы уақытта біз бүгін жейтін балықтың қауіпсіздігі, оның шығу тегі мен ықтимал ластайтын заттары тұрғысынан талқылануда.

Осының бәрін ескере отырып, ананың және баланың күнделікті қажетті тағамдық құндылығын қамтамасыз ету мақсатында PreMama duo формуласы бір капсулаға 200 мг ДГҚ дозасын қамтиды.

ПреМама Дуо – бұл жүктілікті жоспарлап жүрген, жүкті әйелдерге және босанған аналарға арналған биологиялық белсенді қоспа. Бұл аналарға жүктілік пен емізу кезеңінде өздерін жақсы сезінуге және жаңа отбасы мүшесімен ерекше сәттерден ләззат алуға көмектеседі.

ПреМама Дуо –  дәрумендер, минералдар және омега-3 май қышқылдарынан тұратын кешенді өнім. Оның құрамы жүктілікке дейінгі күтім және жүктілік пен емізу кезіндегі дұрыс тамақтану бойынша ЕО-ның соңғы ұсыныстарына сәйкес жасалған.

ПреМама Дуо әрбір қаптамасында 30 таблетка және 30 капсула бар.Таблеткалар, сіз үшін маңызды, 11 дәрумен мен 10 минералдан тұрады,ал  капсулалар,жүктілік және емізу кезінде аса маңызды омега-3 май қышқылдары- докозагексаен қышқылын (ДГҚ) қамтиды.

Күн сайын ПреМама Дуо 1 таблеткасы мен 1 капсуланы тамақтан кейін қабылдауға кеңес береміз. Оларды бірге немесе бөлек қабылдауға болады – бұл сіздің таңдауыңызға байланысты.

ПреМама Дуо туралы толығырақ «Өнім туралы ақпарат» бөлімінен біліңіз.

Алдымен, сізді жігерлендіретін бір ақпаратпен бастайық: жүктілік кезінде салмақ қосу – бұл мүлдем қалыпты жағдай. Әдетте, жүкті әйелдер 10-12,5 кг аралығында салмақ қосады. Оның ең қарқынды өсуі жүктіліктің 20-аптасынан кейін байқалады.

Алайда, жүктілік кезіндегі салмақ қосу туралы айтарда бір маңызды жайтты ескеру керек: Маңыздысы – бұл салмақтың денсаулыққа пайдалы болуы. Бұл дұрыс және қоректік заттарға бай тағам тұтыну және бүкіл жүктілік бойы белсенді болу арқылы қамтамасыз етіледі. Осылайша, салмақ қосу күтілетін және қалыпты диапазонда болады.

Егер тым көп салмақ қоссаңыз, қандай асқынулар болуы мүмкін?

Жүктілік кезіндегі тым үлкен салмақ сізге де балаңызға зиянды, күрделі асқынулардың даму ықтималдығын арттыруы мүмкін. Осындай асқынулардың бірі жүктілік немесе преэклампсия кезінде пайда болуы мүмкін гипертония болып табылады

Гестациялық диабет жүктіліктің тағы бір ықтимал асқынуы болып табылады Егер қан құрамында тым көп глюкоза болса, бұл нәрестенің шамадан тыс үлкен болып тууына әкелуі мүмкін.

Алайда, денсаулығыңызбен ешқандай проблема туындамаса да, салмақ артқан сайын, артық салмақты жоғалту соншалықты қиын болады.

Біз бұған дейін жүктілік кезінде шамадан тыс салмақ қосу мәселелі болуы мүмкін екенін айттық. Дегенмен, салмақтың жеткіліксіз қосылуы да денсаулыққа қауіп төндіруі мүмкін. Егер ана жүкті кезінде жеткілікті салмақ жинамаса, бұл шала туған немесе салмағы төмен нәрестенің дүниеге келуіне әкелуі мүмкін.

Сонымен, жүктілік кезінде сау салмақ жинау үшін не ұсынылады?

Мамандар жүктілік кезінде теңгерімді және дұрыс тамақтану режимін ұстануға кеңес береді: Бірінші және екінші триместрде (күнделікті ұсынылатын калория мөлшеріне) қосымша 350 калориядан артық тұтынбау керек; жүктіліктің соңғы триместрінде 450 артық емес қосымша калория тұтыну ұсынылады

Егер сіз екі егізге жүкті болсаңыз, калория қажеттілігі өзгереді, сондықтан тамақтану тәртібін соған сәйкес бейімдеу керек. Сонымен қатар, өңделген тағамдар мен қосылған қанттар мен майларды тұтынуды азайту ұсынылады. Және ең маңыздысы – бүкіл жүктілік кезеңінде дене белсенділігін сақтауға тырысыңыз

Жүктілік кезінде қанша салмақ жинауыңыз керектігін анықтағанда ескеретін тағы бір жайт – бұл сіздің бастапқы ДМИ (дене массасының индексі немесе артық дене салмағы). Жоғары ДМИ бар әйелдер жүктілік кезінде аз салмақ қосуы керек. Төмен ДМИ бар әйелдерге, керісінше, біршама көбірек салмақ жинау ұсынылады.

Дәрігеріңізбен барлық сұрақтарыңыз бен алаңдаушылықтарыңыз туралы сөйлесіңіз және жүктілігіңізді рақаттанып өткізіңіз. Жүктілік – аналыққа бастайтын ғажайып саяхат. Сондықтан осы ерекше кезеңді барынша пайдаланып, оның әр сәтінен ләззат алыңыз!

Фолий қышқылы дегеніміз не және оның пайдасы қандай?

Қызықты факт: Фолий қышқылы – кез келген жастағы әйелдер үшін пайдалы. Бұл тек жүкті болғысы келетін немесе жүкті әйелдерге ғана емес, барлық әйелдерге қажет маңызды дәрумен

Фолий қышқылы жүкті әйелдерге әсіресе маңызды. Сіз, бәлкім, неге екенін сұрайтын шығарсыз. Себебі: – бұл қышқыл емес, В (В9) тобының дәрумені,

– өйткені ананың фолий қышқылының төмен деңгейі дамып келе жатқан ұрықта нерв түтігінің ақауларының дамуының қауіп факторы болып табылады. Нерв түтігі баланың бас миы мен жұлын миды қалыптастырады, ол нерв жүйесі үшін қажет.

Фолий қышқылының биологиялық белсенді қоспа ретінде қабылдануы жаңа туған нәрестенің нерв жүйесінің зақымдану мөлшерін 70%-дан астамға төмендететіні туралы ақпарат, 20-шы ғасырдың ең маңызды медициналық ашылуларының бірі болып табылады. Сонымен, неге фолий қышқылын жүкті әйелдерге ұсынатыны түсінікті болды.

Сондай-ақ бас және жұлын миының негізгі дамуы жүктіліктің бірінші триместрінде болатынын білу маңызды. Алғашқы 12 аптаның шешуші мәні бар, сондықтан фолий қышқылын дәл осы кезеңде қабылдау ұсынылады. Ең дұрысы, сіз кемінде 3 ай бұрын фолий қышқылын қабылдауды бастауыңыз керек, өйткені жалпы ережеге байланысты фолий қышқылын қабылдауды бастауға ешқашан ерте емес.

Оң әсерге жүктілікке дейін бір ай ішінде және жүктіліктің алғашқы үш айы ішінде кемінде 400 мкг фолий қышқылын қосымша күнделікті қабылдау кезінде қол жеткізіледі.

Қымбатты ханымдар, баланы жоспарласаңыз да, жүкті болсаңыз да, сіздің гинекологыңыз немесе фармацевт сіздің қажеттіліктеріңіз үшін арнайы әзірленген биологиялық белсенді қоспаны ұсынуы мүмкін. Оның құрамында фолий қышқылы болуы міндетті. ПреМама Дуо құрамында 400 мкг фолий қышқылы, тағы 10 дәрумен, 10 минерал және омега-3 май қышқылы қамтылған.

Құрметті жүкті әйелдер, сіздерге сәл ескерту: жүктілік кезіндегі ісіну – бұл мүлдем қалыпты жағдай. Егер сіз аяқтар, саусақтар немесе бет ісініп кеткен жүкті әйелдердің қатарына жатсаңыз, сізді жақсы түсінеміз. Сіз өзіңізді ауамен толтырылған шар сияқты сезініп, кейде солай көрініп тұрмын деп ойлауыңыз мүмкін. Бірақ бұл шындыққа жанаспайды, солай емес пе?

Жүктіліктің соңғы айларында ісіну жиі кездеседі, бұл қалыпты жағдай. Жүкті әйелдердің үштен екісі аяғының (әсіресе, тобық), саусақтарының және бетінің ісінуіне шағымданады. Сондықтан бұл туралы көп уайымдамаңыз, керісінше жүктіліктің соңғы кезеңдерінен ләззат алуға тырысыңыз.

Жүктілік кезінде ісіну қашан пайда болады?

Ісіну жүктіліктің кез келген кезеңінде пайда болуы мүмкін, бірақ көбіне үшінші триместрде байқалады. Алайда, көптеген жүкті әйелдер күннің соңында ісінудің күшейетінін байқайды. Бұл мүлдем қалыпты құбылыс, өйткені көптеген жүкті әйелдер жүктілік кезінде жұмысын жалғастырады. Ұзақ уақыт бойы отыру немесе тік тұру ісінуге ықпал етеді. Жаз мезгіліндегі жүктілік – ісінудің пайда болуына себеп болатын тағы бір фактор. Ісіну таңертең азайып, кешке қарай күшеюі мүмкін.

Неліктен жүктілік кезінде ісіну пайда болады?

Бұл құбылыстың дұрыс медициналық түсіндірмесі бар: жүктіліктің екінші триместрінде ағзадағы қан айналымы баяулайды, бұл тіндерде сұйықтықтың жиналуына әкеледі. Сонымен қатар, жатырдың ұлғаюы төменгі қуыс венасына қысым жасайды. Бұл қан айналымын баяулатып, орталық қан айналымына қан ағымын азайтады, сондықтан ісіну байқала бастайды да аяқтар мен басқа дене мүшелерінің ісінуіне себеп болады.

Егер ісіну біртіндеп пайда болса, бұл қауіпті емес, сондықтан алаңдаудың қажеті жоқ.

Алайда, жүктілік кезінде ісікті азайту үшін не істей аласыз?

Аяқты көтеріп көріңіз. Егер сіз күні бойы отырған немесе тік тұрған күйде көп уақыт өткізсеңіз, аяқтарыңызды көтеріп демалуға уақыт табыңыз. Немесе, бәлкім, түнгі уақытта аяқ астына жастық қою туралы ойлануыңыз керек шығар.

Сондай-ақ, ас тұзын тұтынуды азайтып, суды тұтынуды арттыра аласыз. Сұйықтықты кідіртпеу үшін жүктіліктің соңғы мерзімдерінде тұздалған тағамдарды тым көп жемеңіз

Ақырында, егер жүктілік кезінде ісік тым жағымсыз және айқын көрінетін болса, компрессиялық шұлық сатып алуға болады. Бұл шұлықтар үнемі пайдалануға жатпайды, бірақ олар ісікке қысым жасау арқылы өте көмектеседі. Егер сіз үшінші триместрде көп тұруға мәжбүр болсаңыз, оларды кию ұсынылады.

Қорытындылай келсек… Алаңдауды қойыңыз!

Жүктілік кезінде ісіну жағымсыз, бұл шындық. Сіз өзіңізді әуе шары сияқты сезінесіз және ішіңізде өсіп келе жатқан бала сізге көп көмектеспейді. Бірақ ісік әдетте босанғаннан кейін өтеді, сондықтан сабыр етуге тырысыңыз және ол өтіп кетеді. Жақында сіз өзіңіздің сәбиіңізді құшақтайсыз – бұл бәрінен маңызды. Ал басқа барлық қиындықтар артта қалады.

Әрбір босанған әйелде босанғаннан кейін қан кету болады. Сонымен қатар, кез келген босанған әйелде қанұйық пайда болу қаупі бар. Қанұйық пайда болу қаупі босанғаннан кейінгі алғашқы 6 аптада жоғарылайды. Тромбтардың пайда болуынан болатын асқынулардың көпшілігі босану кезіндегі жарақаттардан туындайды. Көптеген қанұйықтары (тромбтар) босанудан кейін пайда болады, бірақ кейбір жүкті әйелдерде олар жүктілік кезінде де пайда болуы мүмкін. Кесар тілігі арқылы босанған әйелдерде қан ұю қаупі қынап арқылы босанғандарға қарағанда жоғары.

Тромб дегеніміз не деп? сұрайтын боларсыз

Босанғаннан кейін қан кету – қалыпты құбылыс. Бұл дененің босанудан кейін қалпына келуі және жатырдың шырышты қабатының «тазалану» процесі екенін білдіреді.

 Босанған әйелдер жиі кездесетін екі негізгі тромб түріне тап болуы мүмкін:

Бірінші түрі – босанғаннан кейін қынап арқылы өтетін түрі. Ол жатыр шырышты қабығының көп секрециясының нәтижесі болып табылады. Босанғаннан кейінгі плацентаның бөлінуі нәтижесінде тромб қалыптасуының басталуы мүмкін.  Бұл түрдегі қан ұйындысы зиянсыз және әйел ағзасынан қынап арқылы толық шығуы тиіс. Босанғаннан кейінгі кезеңде тұрақты қан кетулері бар тромбты оның сыртқы түрі бойынша анықтаудың бір жеткілікті дәлме-дәл тәсілі бар. Тромб – бұл бір-біріне жабысқан қан массасы, ол қою, студень тәрізді немесе шырышты құрылымға ие.Қалыпты босанғаннан кейінгі қан кетулер – әдетте сұйық, қою емес және студень тәрізді құрылымсыз болады.

Екінші типтегі қан ұйығы (тромбоз) – аса қауіпті. Бұл тромб – әлдеқайда сирек кездесетін, бірақ медициналық көмекті қажет ететін қауіпті жағдай. Медицинада бұл тромб «терең көктамыр тромбозы» (ТКТ) деп аталады. ТКТ көбінесе: аяқта, қолда, жамбаста немесе жамбас қуысында пайда болады. Емделмеген жағдайда ТКТ ауыр асқынуларға әкелуі мүмкін.

Босанғаннан кейінгі терең көктамыр тромбозының (ТКТ) қауіп факторлары қандай?

Әңгіме мынада. Әйелде ТКТ жүктілік кезінде, босану кезінде және босанғаннан кейінгі кезеңде де дамуы мүмкін. ТКТ дамуы мүмкін әйелдердің бірде-бір профилі жоқ. Алайда жүктілік кезінде ТКТ даму қаупі артады, егер әйелде генетикалық бейімділік болса немесе бұрын тромбозбен ауырған болса – ТКТ даму қаупі жоғарылайды. Жасы үлкен ана, артық салмақ (семіздік), қозғалыс шектеулілігі, сондай-ақ, егер әйелде жоғары қан қысымы немесе қант диабеті, ауыр инфекциялар және басқалары сияқты кейбір алдыңғы аурулары болса тромбоз қаупін арттыратын факторлары болып табылады.

Бірақ симптомдары туралы не айтуға болады? Сізде тромб пайда болатынын қалай анықтауға болады?

Егер сіз жүкті болсаңыз немесе жақында босанған болсаңыз, келесі белгілерге ерекше назар аударыңыз: тыныс алудың қиындауы (ентігу), қызу (лихорадка), аяқтың немесе қолдың ауырсынуы (әсіресе жүргенде немесе тұрғанда) Ісіну, көктамырлардың айқын көрінуі немесе терінің қызаруы немесе бозаруы. Бұл белгілер тромбоздың дамып жатқанын көрсетуі мүмкін, сондықтан осы симптомдарға дереу назар аудару қажет

Тромбтың алдын алу үшін не істеу керек?

Егер сіз жүкті болсаңыз немесе жақында босансаңыз, тромбтың пайда болуын болдырмау үшін жасай алатын бірнеше нәрсе бар. Қозғалыс алдын алуға көмектеседі. Дәрігерлер сізге ұзақ уақыт бойы бір орында отырудан бас тартуға кеңес бере алады, бұл босанғаннан кейін де дұрыс. Біз бұл қиын екенін білеміз, бірақ сізге өзіңізді көбірек қозғалуға ынталандыру керек. Дәрігерлер тобы босанғаннан кейін бірден жүруге кеңес береді. Иә, біз білеміз, сіз ісініп, шаршап, ауырып жатырсыз, бірақ та сізге жүру керек. Дегенмен, бұл сізге зиян келтіргеннен гөрі пайда әкелуі мүмкін.

Алайда, егер тромб ппайда болса, қатты алаңдамаңыз, дәрігер сізге арнайы ем тағайындайды. Осы уақытта сабырлы болуға тырысыңыз. Үрейленбеңіз, медициналық топ сіздің жүктілік және босану кезеңдеріңізді мұқият бақылайды. Ең бастысы – сабыр сақтау және дәрігердің кеңестерін орындау. Барлығы бақылауда, ал сіздің және балаңыздың денсаулығы – ең маңыздысы.

Жүктілік кезінде әйелдер көптеген медициналық тексерулерден өтеді. Соның ішінде қан тобы мен резус-факторды анықтайтын қарапайым қан талдауы өте маңызды екені сөзсіз. 

Біз жүкті әйелдерде қан талдауларының маңызына көшуді жоспарлап отырмыз, ал қазір резус-факторды толығырақ қарастырайық.  

Резус-фактор дегеніміз не және ол неге маңызды? 

Резус-фактор: бәрімізде болатын маңызды ақуыз. 

Резус-фактор – бұл кейбір эритроциттерде болатын ақуыз. Егер адамда бұл ақуыз бар болса, оның қан тобы резус-оң (+) деп аталады,ал егер жоқ болса, оның қан тобы резус-теріс (-)  болады.Бұл  ақуыз биологиялық ата-аналардан тұқым қуалайды.Бірақ жүктілік кезінде резус-фактор айырмашылығы кейбір асқынуларға әкелуі мүмкін. 

Резус-үйлеспеушілік және ықтимал асқынулары 

Жүкті кезінде резус-үйлеспеушілік – резус-теріс қан тобына жататын жүкті әйел резус-оң қан тобына ие баланы көтерген кезде дамитын жағдай. Баланың және ананың резус-факторының әртүрлі типтері резус-үйлеспеушіліктің себебі болып табылады. Қарапайым сөзбен айтсақ, ананың резус-теріс қан тобы баладағы резус-оң клеткаларды бөтен дене ретінде қарастырып, оларды шабуылдайды. Қалай? Баланың қан тобына қарсы әрекет ететін антидене шығарумен, ананың иммундық жүйесі баладағы резус-оң қан жасушаларын «жат» дене ретінде қабылдап, оларды жоюға тырысады. Баланың резус-факторының үйлеспеушілігінің симптомдары жеңілден ауыр түріне дейін өзгеруі мүмкін, бірақ туылған кезде жалпы симптомдарга сарғаю, төмен бұлшықет тонусы және әлсіреу жатады. 

Егер сіздің теріс резус-факторыңыз болса, ал серігіңіздің резус-оң болса, бірінші жүктілік кезінде бәрі тәртіпте болуы тиіс. Дегенмен, егер сіз екінші немесе үшінші жүктілікте болсаңыз, бұл туралы дәрігеріңізбен сөйлескеніңіз жөн болар. Кумбс тесті де қажет болуы мүмкін. Қарапайым қан үлгісімен медициналық қызметкерлер сізде балаңызбен резус-үйлеспеушілік бар-жоғын анықтайды. 

Процедура қандай? 

Уайымдамаңыз, жақсы жаңалық – резус-үйлеспеушілікті емдеудің тиімді әдісі бар және сіздің келесі жүктілігіңіз қауіпсіз болуы тиіс. Сізге кеңес беретін медициналық топ егер сізде балаңызбен резус-үйлеспеушілік болуы мүмкін екенін анықтаса, сізге, мүмкін, резус-иммуноглобулиндерден екі инъекция жасау керек болады. Біріншісі шамамен жүктіліктің 27-аптасында, ал екіншісі босанғаннан кейін 72 сағат ішінде жасалады. Бұл инъекциялар сізді кейінгі жүктіліктерде қорғауы тиіс…Егер сізде алдыңғы жүктілікте түсік болса, сіздің ағзаңыз бұл жүктілікті алғашқы жүктілік ретінде қабылдауы мүмкін. 

 Егер сіз резус-теріс қан тобындағы болашақ ана болсаңыз – алаңдамаңыз! Резус-үйлеспеушілік болған күннің өзінде сіз дені сау сәби дүниеге әкеле аласыз. Ең бастысы – қан тобыңызды және серігіңіздің қан тобын білу, ал қалғанын дәрігерлерге тапсырыңыз. Жүктілік кезіндегі қадағалау – аса маңызды, өйткені ол жүктілік кезінде асқынулардың алдын алуға көмектеседі. Резус-үйлеспеушілік дер кезінде анықталса, оны толықтай дерлік алдын алуға болады.

Босану – бұл жүктіліктің ең соңғы кезеңі. Сіз тоғыз ай бойы күткен ерекше сәт жақындап қалды – сіз балаңызды құшақтайсыз! Егер сіз босануға дайындық курстарына қатысқан болсаңыз, босанудың екі негізгі әдісі туралы білетін шығарсыз. Вагиналды босану мен кесарь тілігінің айырмашылығы бар. 

Вагинальды босану мен кесарь тілігі 

Әрине, вагинальды босану мен кесарь тілігі туралы сөз қозғап отырмыз. Олар босану әдісімен және босанғаннан кейінгі кезеңде қалпына келу уақытымен өте әртүрлі. Дегенмен, егер екі босану түрінің ортақ нәрсесі болса, ол – кейінгі қан кету. Қан кету және вагинальды қан шығару вагинальды босануда да, кесарь тілігі арқылы босануда да жиі кездеседі, бірақ уайымдауға себеп жоқ. 

Босанғаннан кейінгі кезеңде қан кету (немесе лохия) қалыпты және әдетте босанғаннан кейін төрттен алты аптаға дейін созылады. Алғашқы күндері қан бөліністері көп болады, бірақ біртіндеп азаяды. Гигиеналық құралдарды дұрыс таңдау маңызды: Тампондары пайдаланбау ұсынылады, өйткені олар инфекция қаупін арттырады. Гигиеналық төсемелерді қолданған жөн. 

Сондай-ақ осы кезеңде сіздің асқазаныңыз өзінің бастапқы мөлшеріне қалай баяу оралып жатқанын байқайсыз. Бұл процесс әр анада әртүрлі өтеді, сондықтан шыдамдылық таныту қажет. Кейде жатыр жиырылуымен байланысты ауырсынулар болуы мүмкін, бірақ бұл қалыпты құбылыс. Бұл жиырылулар босанудан кейінгі жатырдың қалпына келуіне көмектеседі, сондықтан алаңдаудың қажеті жоқ. 

Бұл вагинальды босанудың және кесарево тілігінің негізгі сипаттамалары мен ұқсастықтары. Екеуінің айырмашылығы неде? 

Вагинальды босануды қарастырайық: 

Атауынан көрініп тұрғандай, бұл босанудың түрі вагинальды арна арқылы босануды білдіреді. Бұл босанудың ең кең таралған тәсілі, ал кейбір дереккөздер бойынша, ең қауіпсізі. Вагинальды босану үш жеке кезеңнен тұрады. Соққылар (схватки), босану және плацентарлы босану яғни плацентаның бөлінуі. Вагинальды босану спонтанды немесе индуцирленген болуы мүмкін, ал белгілі бір кезеңдерде қосымша вагинальды босану жүргізіледі. Бұл вагинальды босанудың түрінде акушер қысқыш (пинцет) немесе вакуумды пайдаланып, баланы вагинальды арнадан шығарады. 

Вагинальды босанудан кейін қалпына келу уақыты әдетте қысқарақ (кесарево тілігімен салыстырғанда) және инфекциялар қаупі төмен. 

Сонымен қатар, вагиналды босанудан кейінгі қалпына келу кесар тілігімен салыстырғанда тезірек өтеді. Инфекция қаупі төмен. Баланы емізу мен лактация процесін бастау оңайырақ. Жаңа туған нәрестеде тыныс алу проблемаларының қаупі төмен. . 

 Дегенмен, вагиналды босанудың да белгілі бір қолайсыздықтары болуы мүмкін 

Вагинальды босану мүмкін болғанда, таңдалған нұсқа болып есептеледі, бірақ эпизиотомия сияқты кейбір ыңғайсыздықтар мен қауіптер бар. Эпизиотомия –бұл вульва мен анус арасындағы тіндерді тілу. Бұл процедура босану процесін жеңілдету үшін дәрігерлер командасы жиі орындайды. Егер вагинальды босану кезеңдерінің бірінде сізде вагинальды жыртылу (немесе дәрігеріңіз шатты кесіп тастаса) болса, босанғаннан кейін сол аймаққа тігіс салынады.Тігістерді салу отыру мен жүруді ауырлатуы мүмкін, бірақ бұл қалпына келтіру кезеңі бірнеше аптадан артық уақыт алмағаны жөн. Сондықтан алаңдауға болмайды.  

Кесар тілігі туралы жалғастырайық: 

Кесар тілігі – бала босанудың тағы бір нұсқасы, бірақ ол табиғи босанудан айтарлықтай ерекшеленеді. Кесар тілігінен кейін ауруханада болу уақыты 2-4 күнге дейін созылады. Кейбір бойынша толық қалпына келу 4-6 апта уақыт алады. Осы кезеңде жатыр жиырылып, спазмдар пайда болады және осы уақыт ішінде аналар вагинальды босанудағыдай проблемалармен бетпе-бет келуі мүмкін. 

Кесар тілігі ауырсынумен жүруі мүмкін, бірақ ауруханада болған кезде сізге ауырсынуды басатын дәрілер беріледі. Мүмкін, медициналық бригада сізге тігісті мұқият тазалау және стерильдеу туралы нұсқау береді. Сізге сондай-ақ тігіске тиіспейтін және тітіркендірмейтін бос мақта-мата киімді және іш киімді киюге кеңес береді. 

Сіз енді ғана жүкті болғаныңызды білдіңіз. Құттықтаймыз! Тоғыз айлық жүктілік – бұл уайым мен мәселелерге толы кезең және Сізді алдағы 9 ай бойы көптеген жаңа сезімдер мен маңызды оқиғалар күтіп тұр: бірінші УДЗ, балаңыздың алғашқы қозғалыстары. 

Жүктіліктің әрбір триместрі ана мен бала үшін дұрыс жүктілікті қамтамасыз ету үшін мұқият мониторингті, талдаулар мен ұсынымдарды талап етеді. Әрбір ата-ана дені сау балаға ие болады деп үміттенеді және пренаталды скринингтік тестілер – бұған көз жеткізудің тамаша тәсілі. 

Пренаталдық генетикалық тесттер дегеніміз не? 

Бұл болашақ ата-аналарға балаларында болуы мүмкін генетикалық бұзылыстар туралы ақпарат беруге арналған тестілер. Генетикалық аурулардың көпшілігі ата-аналардың біреуінен немесе екеуінен де тұқым қуалайды, сондықтан оларды жүктіліктің ерте мерзімінде анықталғаны дұрыс. Бұл жерде атап өту керек, Егер ата-аналар генетикалық тасымалдаушы емес екеніне көз жеткізгісі келсе,кейбір тесттерді жүктілік басталмай тұрып та жасауға болады.Қазіргі уақытта біз тек пренатальды мәселелерге ғана назар аударамыз. 

Пренаталдық генетикалық тесттердің екі негізгі түрі бар. Пренаталдық скринингтік тесттер және пренаталдық диагностикалық тесттер. Пренаталды скринингтік тесттер – балада туа біткен ақау болуы мүмкін бе екенін анықтайды (ықтимал қауіп деңгейін көрсетеді). Пренаталды диагностикалық тесттер – нәрестеде нақты генетикалық ауру бар-жоғын дәл анықтайды. Диагностикалық тесттер – бұл нақты диагноз қоюдың жалғыз жолы.  

Бірінші триместрдегі скринингтік тесттер 

Бірінші триместрде аралас скрининг деп аталатын бірінші триместрдегі скринингтік тестілер неғұрлым кең таралған болып табылады. Оларға Даун синдромының (21-трисомия немесе 21-қалыпта қосымша хромосоманың болуы), Эдвардс синдромының (18-трисомия) және Патау синдромының (13-трисомия) даму қаупін көрсететін тесттер жатуы мүмкін. Талдауларға қан талдаулары, желке астының мөлдірлігін ультрадыбыстық зерттеу (НЦ), ананың жасы мен салмағын, сондай-ақ жүктілік жасын анықтау кіреді. Әдетте оларды жүктіліктің 9-шы және 13-ші апталары аралығында жасайды. 

Пренаталдық диагностикалық тесттер 

Бұл тесттер дамушы баланың хромосомдық аномалиясы бар ма, жоқ па, 99,9% -дан астам дәлдікпен анықтай алады. Неғұрлым жиі пайдаланылатын амниоцентез болып табылады, ол екінші триместрде жүргізіледі. Әдетте, егер скринингтік тест бірінші триместрде генетикалық ауру қаупінің белгілі бір деңгейін көрсетсе немесе анасы 35 жастан асқан болса, дәрігер диагностикалық тестті ұсына алады. 

Неліктен сіз пренаталдық генетикалық скрининг жүргізуіңіз керек? 

Осындай себептердің бірі кейбір генетикалық бұзылулардың отбасылық анамнезі болып табылады. Егер ата-аналардың біреуінде немесе екеуінде де генетикалық ауруы бар отбасы мүшесі болса, олардың балаларында да болу ықтималдығы жоғары. Екінші себеп -жүкті әйелдің жасы 35 жастан асқан, ал тағы бір себебі-оның түсік тастауы немесе баланың өлі туылуы. 

Сіз не істесеңіз де, алдымен дәрігермен кеңескеніңіз дұрыс. Дәрігер сізге жүктіліктің дамуына қарай бар тест түрлері мен нұсқалары туралы кеңес береді. 

Зерттеулерге сәйкес, әр оныншы әйел босанғаннан кейінгі депрессияға ұшырайды, ал кейбір дереккөздер бойынша, бұл әр жетінші әйел деп берілген. Бұл алаңдататын сияқты естілуі мүмкін, бірақ одан да уайымға қалдыратын жайт – бұл жағдайдың дерлік 50%-да медициналық мамандар тарапынан диагноз қойылмайды. 

Кейбір адамдар босанғаннан кейінгі депрессияны қазіргі аналар арасындағы белгілі бір «тренд» деп, тек қана біздің заманымыз әйелдері тап болатын ойдан шығарылған ауру деп санайды. Алайда, шын мәнінде бәрі керісінше. Босанғаннан кейінгі депрессия әрқашан болған, тек өткенде ол соншалықты ашық талқыланбаған. Егер тарихи дереккөздерге жүгінсек, біздің дәуірімізге дейінгі IV ғасырда белгілі грек дәрігері Гиппократ бұл жағдайды алғаш байқап, сипаттағанын көруге болады. Бұл бізді ойланып, сұрақ қоюға итермелейді… 

Босанғаннан кейінгі депрессия дегеніміз не? 

Босанғаннан кейінгі депрессия – бұл әйелдерде босанудан кейін пайда болатын депрессияның бір түрі. Әдетте, ол баланың туылуынан кейінгі алғашқы екі-үш күнде басталып, бірнеше апта немесе тіпті айлар бойы созылуы мүмкін. Баланың дүниеге келуі – әйелдің өмірін түбегейлі өзгертетін маңызды оқиға екенін түсіну қажет. Ана болу – әсіресе босанғаннан кейінгі алғашқы айларда үлкен жауапкершілік. Шаршау, ұйқының жетіспеушілігі және гормоналды өзгерістер – босанғаннан кейінгі депрессияны (немесе БКД) туындататын негізгі факторлар. Егер сізде босанғаннан кейінгі депрессияның белгілері пайда болса, кінә немесе ұят сезімін сезбеу керек. Сіз жалғыз емессіз, және дұрыс қолдау арқылы бұл жағдайды сәтті жеңуге болады. 

Сізде босанғаннан кейінгі депрессия бар-жоғын қалай түсінуге болады? 

Босанғаннан кейінгі депрессияны көрсетуі мүмкін бірнеше негізгі белгілер мыналар: 

 Мұң немесе зауықсыздық сезімі – назар аудару керек негізгі белгілердің бірі. 

Уайым немесе ашуланшақтық- босанғаннан кейінгі депрессияның БКД алаңдатушылық туғызатын белгісі болуы мүмкін. 

Бұрын қуаныш әкелген нәрселерге деген қызығушылық пен энергияның жоғалуы. 

Ұйқының бұзылуы, ұйқысыздық немесе керісінше, артық ұйқыға шалдығу,тәбеттің жоғалуы,зейін қоюының нашарлауы БКД қосымша белгілері болып табылады. 

 Сондай-ақ, теріс немесе жабсқақ ойлар, алаңдаушылық, кінә, ұят немесе үмітсіздік сезімі болады. Бала туғаннан кейінгі депрессия кезінде жылау өте кең тараған, сондай-ақ баламен эмоционалдық байланыс орнатудағы қиындықтары бар.  

Егер сіз өзіңізде осы белгілердің бірнешеуін (немесе барлығын) байқасаңыз, дәрігерден көмек сұрау өте маңызды. Босанғаннан кейінгі депрессия – жай ғана «жаман көңіл-күй» емес, ол назар мен қолдауды қажет ететін ауыр жағдай.  

Босанғаннан кейінгі депрессиямен қалай күресуге болады? 

Есіңізде болсын: көмек сұрау – сауықтыруға алғашқы қадам.Дәрігермен сөйлесіңіз, ол сізге сәйкес емдеу әдісін таңдай алады. Бұл психологиялық кеңес беру, когнитивті терапия немесе медикаментозды қолдау болуы мүмкін. Бұл жағдайдан күресуге көмектесетін тиімді әдістердің бар екендігін білу маңызды. 

Осы арада келесі нәрселерді байқап көріңіз: 

Үй шаруашылығына және кішкентай балаға күтім көрсетуге көмек сұраңыз. Жақындарыңыздан қолдау алуға қысылмаңыз. 

Қонақтардың санын шектеңіз. Артық күйзелістен сақтанып, өзіңіздің жай-күйіңізге көңіл бөліңіз. 

Қуаныш сыйлайтын істермен айналысыңыз. Тіпті жеңіл дене жаттығулары немесе балаңызбен серуендеу көңіл-күйді көтере алады. 

Теңгерімді тамақтану. Қоректік заттарға бай диета сіздің физикалық және эмоционалдық жағдайыңызды қолдайды. 

 Демалып, кез келген мүмкіндік болғанда ұйықтаңыз. Сіздің ағзаңыз қалпына келеді, оған толыққанды дем алу қажет. 

Өзіңізге сабырлы болыңыз. Сіз керемет анасыз, және бұл қиын кезең де өтеді 

Бала дүниеге келуі – әйелдің өмірін сөзсіз өзгертетін сәттердің бірі. Босанғаннан кейінгі кезең (көп жағдайда босанғаннан кейінгі кезең деп аталады) көп аналар үшін ең қиын сәт сияқты. Олар тек өздерінің туған кішкентай нәрестесі үшін жауапкершілік алып қоймай, сонымен қатар, өздері де аз ғана сүйіспеншілік пен қамқорлыққа мұқтаж болады. Осы кезеңде аналар физикалық және эмоционалдық шаршауды бастан кешіреді, сондықтан босанғаннан кейінгі алты-сегіз апта күтім үшін өте маңызды. 

Босанғаннан кейінгі кезең дегеніміз не және оны қалай жеңілдетуге болады? 

Атауы айтып тұрғандай, баланың туылғаннан кейінгі және одан кейінгі сегіз аптаға дейінгі кезең. Бұл ата-аналар баламен қарым-қатынас орнатуға, жақсы ұйқы режимін және емшек сүтімен қоректендіру практикасын жолға қоюға тырысып жатқан қиын кезең. Анасы көбінесе кішкентай, сүйкімді балаға көңіл бөлсе де, анасы бала туғаннан кейінгі күтімді қажет етеді. Ол ұйықтамайды, шаршайды, терлейді және ауырсынуы мүмкін (ең болмағанда алғашқы бірнеше күн ішінде). Ол сондай-ақ күн сайын гормондық серпілістерге тап болатынын ұмытпау керек. 

Мұнда біз ана үшін босанғаннан кейінгі кезеңді қалай жеңілдету керектігі туралы нақты ұсыныстар мен кеңестерді атап өтеміз. Ана бақытты болса, бала да бақытты болады екенін, есте сақтаңыз: 

Балаңыз ұйықтағанда, сіз де ұйықтаңыз 

Немесе, ең болмағанда, өте демалу қажеттілігіне барлық мүмкіндікті пайдаланыңыз. Ерте ұйықтаңыз, түстен кейін ұйықтап алыңыз. Жаңа туған кезең ата-аналарды шаршатады, әсіресе ананы. Ата-ананың екеуіне де ауыр, бірақ көбінесе анаға ауырлық түседі. Сіз, әрине, түнде балаңыздың жөргегін ауыстыруға, баланы емізуге және төсекке жатқызуға оянасыз. Бұл шынымен де шаршатады Ұйқының жетіспеушілігі ауыр өтеді, сондықтан  демалуға және жеткілікті ұйықтауға мүмкіндік болса, пайдаланыңыз. 

Өзіңізге мейірімді болыңыз 

Сіз жаңа адамның өмірін сыйладыңыз!  Бұл үлкен жетістік. Өзіңізге сабырлы және қамқор болыңыз. Сын, теріс ойлар және өзіңізге қатысты кінәсалғыштықпен толтырылған ішкі диалог ештеңе әкелмейді. Оның орнына өзіңізге жанашырлық пен түсіністікпен қараңыз. Сіз керемет анасыз, балаңыз үшін ең жақсысыз. Бұл қиын кезең өтеді, тек өзіңізге мейірімді болуға тырысыңыз 

Көбірек белсенді болу жолдарын табыңыз 

Біз спортзалға бару босанғаннан кейінгі кезеңде басты басымдық еместігін түсінеміз. Бірақ бұл белсенділіктің өміріңізден толықтай жоғалуын білдірмейді. Тіпті шағын өзгерістер сізді жақсы сезінуге көмектеседі. Баланы арбаға салып, кем дегенде 30 минут серуендеңіз. Таза ауада дем алып, қозғалыңыз, ортаны өзгертіңіз. Бұл сізге ғана емес, балаңызға да пайда әкеледі. Дене белсенділігі, жақсы көңіл-күй жалпы жағдайды жақсартады. 

Мүмкін болған кезде көмекті қабылдаңыз  

«Баланы тәрбиелеу үшін бүкіл ауыл қажет» деген мақал бар. Бұл рас. Егер сізде көмек алу мүмкіндігі болса – пайдаланыңыз. Жақындарыңыз үй шаруаларында немесе балаға көмектессін. Міндеттердің бір бөлігін серіктесіңізге тапсырсаңыз болады. Бұл сіздің күшіңізді үнемдеп, өзіңіздің жай-күйіңізге және балаңызға көңіл бөлуге мүмкіндік береді, сондай-ақ сіздің серіктесіңізді сәбиге қамқорлық жасауға немесе үй ісін орындауға тартудың жақсы тәсілі болып табылады. 

Баламен күн тәртібін орнатыңыз 

Үйде жаңа туған бала болғанда, бәрі тез арада «хаосқа» айналуы мүмкін. Сондықтан күн тәртібі мен қайталанатын әрекеттер тек бала үшін ғана емес, сіз үшін де маңызды. Рутина – бұл болжамды әрекет немесе қайталанып отыратын әрекеттер тізбегі. Таңғы және кешкі әдеттер күніңізді реттеуге және күйзелістен сақтауға көмектеседі. Бала үшін алдын ала белгілілік – қауіпсіздік пен тұрақтылық сезімі. Ол қашан тұру, тамақтану және ұйықтау керектігін түсіне бастайды.Бала неғұрлым жайлы және тыныш болса, сізге де соғұрлым жеңіл болады. 

Өзіңізге көңіл бөлуді ұмытпаңыз 

Көптеген адамдар үшін өзіне күтім жасау – қалыпты нәрсе. Бірақ жаңа туған нәрестелердің аналары үшін бұл кейде олар көтере алмайтын сәнділік сияқты көрінуі мүмкін. Көптеген аналардың өздері, мысалы, жылы ванна қабылдауға немесе жақсы теңгерілген және құнарлы тамақ ішуге уақыты да ниеті де жоқ. Бірақ сіз дұрыс тамақтанып, өзіңізге уақыт бөлуіңіз керек. Сонымен, көмек сұраңыз. Балаңызды серіктесіңізбен, туыстарыңызбен немесе достарыңызбен біраз уақытқа қалдырыңыз. Өзіңізге ұнайтын нәрсені жасаңыз. Сіздің денсаулығыңыз бен жай-күйіңіз балаға көрсетілетін қамқорлықтан кем емес маңызды. Егер өзіңіз жақсырақ сезінсеңіз, балаңыз да бақыттырақ болады. 

Келулерді шектеңіз 

Бұл кеңес біршама оғаш көрінуі мүмкін, бірақ ол өте маңызды.Бала туылғаннан кейін көптеген туыстар мен достар балаңызды көру үшін келгісі келеді.Бірінші қарағанда бұл жақсы идея болып көрінеді, бірақ нағыз мәні – алғашқы 6-8 апта сіз бен балаңыз үшін әсіресе осал кезең болып табылады.Неліктен келулерді минимумға дейін шектеу керек?Сіздер екеуіңіз де жаңа өмірге бейімделіп жатырсыздар, тыныштық қажет.Қонақтар микробтар мен бактерияларды әкелуі мүмкін, бұл бала үшін қауіпті болуы ықтимал.Сондықтан келулерді қабылдаудан бас тартудан қорықпаңыз – бұл сіздің толық құқығыңыз. Өзіңіздің психикалық денсаулығыңызға назар аударыңыз. 

Психикалық денсаулығыңызға мән беріңіз 

Бұл, әсіресе, жас аналар үшін өте маңызды. Сіз төмендегідей жағдайлармен бетпе-бет келуіңіз мүмкін: ұйқының жетіспеушілігі, емшек емізу және физикалық шаршау, гормоналды өзгерістер, қасындағы тынышсыз балалардың болуы. Босанғаннан кейінгі депрессия – бұл сіздің жай-күйіңізге әсер етуі мүмкін шын мәнінде өзекті мәселе. Мүң басу, алаңдаушылық, ашуланшақтық сезімі, баламен эмоционалдық байланыс орнатуда қиындықтары, үздіксіз шаршау және апатия сияқты белгілерді байқасаңыз, кәсіби көмекке жүгінуден тартынбаңыз. 

Рутинадан шығыңыз 

Біз күнделікті тәртіп орнатудың оң екенін айттық. Күн тәртібі жақсы, бірақ біртүрлілік шаршатуы мүмкін. Әсіресе жас аналар баламен үйде «отырып қалса». Егер күн сайын бір-біріне ұқсас болып көрінсе, аздап өзгертуді байқап көріңіз. Серуен бағытын өзгертіп, жаңа саябаққа немесе жағажайға барыңыз. Жаңа тағам дайындап көріңіз, тіпті қарапайым болса да. Немесе ұзақ уақыт сөйлеспеген досыңызға қоңырау шалыңыз.  Тіпті шағын өзгерістер күнді сергітіп, көңіл-күйіңізді көтере алады. 

Соңғы, бірақ аз маңызды емес нәрсе. Стимуляцияны шектеңіз. 

Бұл сіздің балаңызға қатысты, бірақ сізге де қатысты болуы мүмкін. Сіздің миыңыз күн бойы және түнде бос болмайтынын естен шығармаңыз. Мен соңғы рет баламды емізгенім қашан? Балақайым қанша сүт ішті? Біз педиатрға қабылдауға қашан жазылдық? Сондықтан түнгі демалысқа келгенде, бөлмедегі жарықты бәсеңдетіңіз. Тым қоздырушы барлық құрылғыларды (теледидар, компьютер) өшіріп, телефонды алысқа қойыыз . Кешкі 11-де телефоныңызды айналып отыру қажет емес – сізге демалып, энергия жинау керек. 

Босанғаннан кейінгі кезең қиын, әсіресе аналар үшін аса ауыр. Жай ғана тынышталыңыз, бәріне жалғыз жете алмауыңыз қалыпты жағдай. Өзіңіз бен балаңыз үшін ең жақсысын жасаңыз.Иә, бала – сіздің басымдылығыңыз, бірақ сіз де қамқорлыққа мұқтажсыз.Өзіңізге демалуға рұқсат етіңіз, бәрін жалғыз өзіңіз шешуге тырыспаңыз. Көмекті қабылдаңыз және физикалық пен психикалық денсаулығыңызды сақтай отырып, осы кезеңді сабырмен өткеруге тырысыңыз. 

Емшек емізу – керемет процесс. Ол аналарға өз балаларына тамақтандыру мен тәрбиелеуге мүмкіндік беріп қана қоймай, баламен жақын қарым-қатынас орнатудың тамаша жолы болып табылады. Алайда, көптеген аналар бұл үдерісті оңай деп таппайды. Олардың көпшілігі ұйқының жетіспеушілігімен күреседі, және көптеген жас аналар үшін, кем дегенде алғашқы бірнеше күнде, емшек емізу өз бетімен де мәселе болуы мүмкін. 

Бірақ сол уақытта балалардың тамақ пен күтімге мұқтаж екені анық, сонымен бірге аналар да сол мағынада қамқорлық пен қолдауға мұқтаж. Балалар күн сайынғы дозада қоректік заттарды, су мен антиденелерді емшек сүті арқылы алады. Ал аналарға ше? 

Емшек емізу кезіндегі тамақтану өте маңызды. 

 Шынында да, көпшілік мамандар емшек емізетін аналарға арнайы диета қажет емес деп кеңес береді. Дегенмен, олардың рационы қоректік заттармен бай, денсаулыққа пайдалы және теңгерімді болуы тиіс. Бұл не деген сөз? 

Сіздің күнделікті рационыңызға барлық азық-түлік топтары кіруі керек. Бұл дегеніміз, мәзіріңізде маусымдық жемістер мен көкөністер көп, жұмыртқа, балық және ет сияқты ақуыз көздері болуы шарт. Сондай-ақ, пайдалы көмірсулар мен күріш, тұтас дәнді нан, картоп, макарон сияқты крахмалды өнімдерді ұмытпаңыз. Соңында, тез әрі дәмді ботқаларды да қосыңыз, өйткені олар талшыққа бай. 

Сүт толық өндіріліп бастаған соң, әдетте ол күніне 750 мл-ден 1000 мл-ге дейін болады, сондай-ақ жақсы су ішкеніңізге көз жеткізіңіз. 

Емшек емізу кезінде қатты өңделген, қуыру тағамдарына немесе мүлде «фастфудқа», яғни қоректік құндылығы жоқ тағамдарға жол бермеу керек. Біз білеміз, мұндай тағамдар барлық адамдар үшін, әсіресе емшек емізетін аналар үшін денсаулыққа зиянды. Сонымен қатар, емшек емізу кезінде алкогольден аулақ болу жөн. 

Сіздердің кейбіреулеріңіз белгілі бір өмір салтын (вегандық немесе вегетариандық) ұстануыңыз немесе белгілі бір себептер бойынша шектеулі диета сақтауыңыз мүмкін. Дегенмен, күні бойы істеріңіз көп болғанда өз тамақтануыңызға көңіл бөлу әрқашан жеңіл болмайтынын білеміз. Мұндай жағдайда тағамдық қоспаларды қабылдау пайдалы болуы мүмкін. 

Емшек емізетін аналардың күнделікті рационы калория тұрғысынан қалай көрінеді? 

Қаласаңыз да, қаламасаңыз да, емшек емізетін аналардың күнделікті рационының калориялық құрамы бойынша түбегейлі айырмашылық жоқ. Емшек емізетін аналарға әйелдерге арналған әдеттегі ұсынылған калорияға қосымша күніне тек 450-ден 500 калорияға дейін тұтыну ұсынылады. 

Кейде қосымша калориялардың саны дене салмағы индексіне, ананың егіз бала емшектендіруіне және емшек емізу деңгейіне немесе ананың емшек емізген кезде қосымша қоспа қолдануына байланысты өзгереді. 

Соңында, емшек емізу кезінде калория туралы уайымдаудың қажеті жоқ. Бұл тұрғыда тым қатал болу кері әсер етеді. Өз ағзаңыздың қажеттіліктеріне сәйкес жүріңіз. Емшек емізу кезінде көп энергия жұмсалады, сондықтан рационыңызда қосымша калорияларияның болуы қалыпты жағдай. 

Есіңізде болсын, сіз басқа тірі ағзаны тамақтандырып отырсыз. Салауатты, баланың өсуі мен дамуын қамтамасыз ететін тағамды дайындаңыз. Сондықтан, емшек емізу кезінде де салауатты тағамдармен тамақтануыңыз өте маңызды, ал қалғаны өздігінен реттеледі. 

Сенің қолыңнан келеді, ана! 

Менің балапанымның жүктілік кезінде қанша қозғалысы болуы керек және қай уақытта алаңдаушылық білдіруім қажет? 

Көптеген жүктіліктегі әйелдер жүктіліктің 16-дан 25-апта аралығында баланың қозғалысын сезе бастайды. Дегенмен, егер бұл сіздің алғашқы жүктілігіңіз болса, қозғалысты 20-шы аптаға дейін сезбеуі мүмкінсіз. Екінші жағынан, егер сізде тәжірибе бар болса және бұл сіздің алғашқы жүктілігіңіз болмаса, сіз 13-ші аптадан кейін де қозғалысты сезе бастай аласыз. Егер сіз ішіңіздегі баланың қозғалысын сезсеңіз, құттықтаймыз! Сіз жүктілігіңіздегі тағы бір маңызды кезеңге қол жеткіздіңіз. Болашақ аналар осы кезеңді асыға күтеді, және бұл негізді себеп болып саналады. Бұл тамаша сезім!  

Баланың қозғалыстары жай ғана соққылар ма? 

Жоқ, кем дегенде әр кезеңде емес. Жүктіліктің алғашқы кезеңдерінде әйелдер қозғалысты іште қанат қағып жүрген көбелектей, немесе кейбіреулері қозғалысты серпіліс ретінде, кейбіреулері оны аударылып жатқаны ретінде сипаттайды. 

Баланың екінші және үшінші триместрдегі қозғалысы неғұрлым айқын және анық болуы тиіс. Бұл құрсаққа тура аяқпен немесе шынтақпен соққы сияқты сезілуі мүмкін. Бәлкім, сіз ауырсыну ретінде сезінетін шығарсыз. Сіздің балаңыздың аяқ-қолдары екінші және үшінші триместрде неғұрлым дамып, әр апта сайын ұлғаяды. Қозғалыс саны жүктіліктің шамамен 32-аптасына дейін біркелкі ұлғаяды, содан кейін бала туғанға дейін тұрақты болып қалады. 

Жүктілік кезінде баланың қозғалыстары туралы не білу маңызды? 

Сіз күнделікті сезінетін соққыларды өлшеп, санаудың қажеті жоқ. Бұл артық күйзеліс туғызады. Сонымен қатар, күнделікті сезінуіңіз керек біртұтас, нақты соққы саны жоқ. Ең бастысы, әр бала жеке, сондықтан бұл туралы да алаңдамаңыз. Үшіншіден, егер сіз бір күн ішінде баланың серпілісін сезбесеңіз, балаңыз, мүмкін, ұйықтап жатқан шығар.  

Сондықтан, бұл мәселе емес деп уайымдамаған дұрыс. 

Сіздің балаңыз өскен сайын, сіз қозғалыстарды сәл жақсырақ ажырата аласыз. Жүктіліктің 32-ші аптасына келгенде, сіз, мүмкін, қозғалыстардың аздау болғанын сезесіз. Әдеттегіден сәл аз қозғалыс байқалса, бұл қалыпты жағдай, себебі балаңыз ананың ішіндегі өсіп келе жатыр және еркін қозғалу үшін орын шектелген. Басқаша айтқанда, балаңызда қозғалу үшін орын аз болғандықтан, ұзақ уақыт бір қалыпта болу қалыпты. Дегенмен, егер ұзақ уақыт бойы әдеттегіден аз қозғалыс байқасаңыз, гинекологқа бару уайымдарыңызды азайтуға көмектесуі мүмкін. 

Ал балаңыздың белсенділігіне қатысты уақыт қалай? 

Ал бала қай уақытта белсенді? Бұл да қызықты.  Балалар белгілі бір уақыт аралығында қозғалысты ұнатады, өйткені олар ұйқы пен ояну арасында ауысып тұрады. Көп жағдайда түн мен күн арасында айырмашылық болмайды, бірақ әдетте олар кешке, 21:00-ден 22:00-ге дейін ең белсенді болады. Сондықтан көптеген жүктіліктегі әйелдер жүктіліктің соңғы кезеңінде толыққанды ұйқының жетіспеушілігіне шағымданады. Егер сіздің жағдайыңыз осындай болса, оны күтудің қажеті бар. Жүктіліктен ләззат алуға тырысыңыз (ішкі дірілдер мен барлық сол тәтті қиындықтар), себебі өте жақын арада сізді «кунг-фу» соққаларымен қуантатын әдемі балаңызды қарсы аласыз. Күту кейде біраз қажытатын болуы мүмкін, бірақ оның тұрарлық екенін келісеміз.  

Жүкті әйелдердің көпшілігі жүктіліктің 16-25-ші апталары аралығында сәбидің қозғалысын сезіне бастайды. Алайда, егер бұл сіздің алғашқы жүктілігіңіз болса, 20-шы аптадан кейін қозғалысты сезіне бастауыңыз мүмкін. Екінші жағынан, егер сізде тәжірибе болса және бұл сіздің алғашқы жүктілігіңіз болмаса, 13-ші аптадан кейін де қозғалыстарды сезіне бастауыңыз мүмкін. Егер балаңыздың қозғалысын беліңізде сезінсеңіз, құттықтаймын! Жүктіліктің тағы бір кезеңіне ғана жеттіңіз. Келешегі бар аналар жүктіліктің осы кезеңін асыға күтеді. Бұл керемет сезім.

Сәбидің қозғалыстары жай пуансон болып табылады

Әрине, шын мәнінде емес, жүктіліктің әр кезеңінде емес. Жүкті әйелдер көбінесе жүктіліктің бастапқы кезеңіндегі қозғалыстарды асқазандағы көбелек сезімі ретінде сипаттайды. Кейбір жүкті әйелдер қозғалысты жұлқыну ретінде сезініп, кейбіреулері тіпті оны рулон деп сипаттайды дейді.

Екiншi және үшiншi триместрлердегi сәбидiң қозғалысы неғұрлым айқын және байқалған болуы тиiс. Ол асқазанға және т.б. литеральды кикілжіңдер немесе шынтақ стабилизаторлары сияқты сезінуі мүмкін. Сезінетін ауыртпалық болар. Сәбидің аяқ-қолдары екінші және үшінші триместрлерде көбірек дамып, апта сайын үлкенірек болып келеді. Қозғалыстар саны жүктіліктің шамамен 32-ші аптасы өткенге дейін біркелкі көбейеді, содан кейін бала туғанға дейін тұрақты болып қалады.

Жүктілік кезінде сәбидің қозғалыстары туралы не білу керек?

Күн сайын сезінетін соққыларды өлшеп, санаудың қажеті жоқ. Бұл артық қосымша күйзеліс туғызады. Сондай-ақ, күні бойы сезінуге тура келетін кикілжіңдердің бірде-бір және нақты саны жоқ. Ең алдымен, әрбір сәби әр түрлі, сондықтан бұған да алаңдамаңыз. Үшіншіден, күндіз біраз уақыт сәбидің соққысын сезінбесеңіз, сәбиіңіз ұйықтап жатқан шығар.

Сондықтан проблема емес нәрсеге алаңдамаған жөн.

Балаң өскен сайын қозғалыстарды сәл жақсы ажырата алатын шығарсың. Ал жүктіліктің 32-ші аптасына жеткенде әдеттегіден сәл аз қозғалыс сезінетін шығарсыз. Бұл да қалыпты жағдай, себебі сәбиіңіз жұтқыншақта өсіп, еркін қозғалу үшін тым тығыз болады. Басқаша айтқанда, сәбидің қозғалуға арналған бөлмесі әлдеқайда аз, сондықтан оның бір қалыпта ұзақ тұруы қалыпты жағдай.

Дегенмен, әдеттегіден аз төмпешіктерді ұзақ уақыт көрсеңіз, гинекологқа бару уайым-қайғыдан құтылуға көмектесе алар еді.

Ал сәбидің белсенділік танытқан уақыты туралы не айтасың?

Мұны білу де қызық. Сәбилер ұйқы мен ояну арасында ауысқандықтан тәуліктің белгілі бір мезгілінде айнала қозғалуды ұнататын. Түн мен күн арасындағы айырмашылықты айта алмаймын, бірақ олар әдетте кешкі сағат 29.00-ден 1.00-ге дейінгі аралықта аса белсенді.  Сондықтан жүкті әйелдердің көпшілігі жүктіліктің соңғы кезеңінде жақсы ұйқының жоқтығына шағымданады. Ендеше, егер сізбен де солай болса, солай болады деп күтілуде. Жүктілікті тамашалауға тырысыңыз (кикілжіңдер және барлық ілеспе тәтті азаптар) себебі көп ұзамай сізге «кунг-фу» пуансондарымен соғылған кескілескен кішкентай сәбиді кездестіресіз.

Күту кейде біршама тиын болуы мүмкін, бірақ біз оған лайықты деп келісуге тиіспіз.

Не болмаса, жүкті болу кезінде алғашқы келген ойыңыз не? Бала сіздің ішіңізде өсіп жатыр. Екі адам үшін тамақтану қажет пе? Физикалық белсенділікпен айналысу керек пе? … Физикалық белсенділік жүктілік кезінде ойланатын нәрселердің тізімінде аса жоғары орын алмайды. Дегенмен, мамандар бұған келіспейді және жүктіліктің бүкіл кезеңінде аналардың физикалық белсенділігін сақтауды кеңес береді. 

Жүктілік кезінде спортпен шұғылдануды қалай жалғастыруға болады? 

Физикалық белсенділік туралы ең кең таралған мифтердің бірі – әйелдер одан бас тартып, босанғаннан кейінгі кезеңде, негізінен жүктілік кезінде жиналған артық салмақты азайту мақсатында ғана физикалық жүктемеге көңіл бөлуі тиіс деген ой. Бұл түбегейлі ақиқаттан алыс емес. Тұрақты физикалық белсенділік пен салауатты, теңгерімді тамақтану – жүктілік кезінде жасай алатын ең маңызды әрекеттердің бірі. Бұл сізге де, балаңызға да пайдалы. 

Егер сіз спортпен айналысатын әйелдердің типіне жатсаңыз, мысалы, егер сіз спорт залында жаттығатын немесе күн сайын жүгіретін болсаңыз, жүкті болу себебімен физикалық белсенділікті тоқтатудың ешқандай себебі жоқ. Әр жағдайда, егер сіздің бағдарламаларыңызда белгілі бір өзгерістер енгізуге себеп болатын нақты жағдай болса, алдымен гинекологпен кеңесу ең жақсысы. 

Жалпы қорытынды мынада: егер сіз жүктілікке дейін белсенді болған болсаңыз, жүктілік кезінде де белсенді болуыңыз керек. Атқа міну, ауыр салмақ көтеру немесе шаңғы тебу сияқты кейбір қарқынды әрекеттер ұсынылмайды, бірақ пилатес, жүктіліктегі йога немесе қарапайым жүріс сияқты жеңіл физикалық жүктемелер міндетті түрде ұсынылады 

Есіңізде болсын, жүктілік үшін не жақсы екенін және қандай физикалық белсенділік сізге сәйкес келетіні туралы шешім қабылдамас бұрын, алдымен дәрігеріңізбен кеңесіңіз. 

Жүктілік кезінде физикалық жаттығулардың қандай артықшылықтары бар? 

Жүктілік кезінде физикалық белсенділіктің денсаулыққа көп артықшылықтары бар. Физикалық жаттығулар сізді босануға жақсырақ дайындап, гестациялық диабеттің дамуын азайтуға көмектеседі. Гестациялық диабеті бар әйелдер үшін де физикалық жаттығулар оны жақсырақ бақылауға көмектеседі. 

Физикалық жаттығулар сонымен қатар жүктілік кезінде денеңіздегі тұрақты өзгерістер мен салмақты бақылауға, сондай-ақ ісінудің пайда болуын азайтуға ықпал етеді. Сонымен қатар, жүктілік кезінде көптеген әйелдерде жиі кездесетін арқадағы ауырсынуды азайтуға да көмектеседі. Жүктілік кезіндегі физикалық жаттығулар көңіл-күйді жақсартуға және депрессия мен алаңдаушылықты төмендетуге көмектеседі. Соңғысы, бірақ одан да маңыздысы: физикалық жаттығулар қан қысымын төмендетуге көмектеседі, бұл гестоз дамуына бейім аналар үшін керемет көмек болып табылады. 

Қорытындылай келе… Жүктілік кезінде спортпен шұғылданудан қорықпаңыз. Мүмкін, сізге физикалық тұрғыдан ауыр емес жаттығуларды таңдау керек болар, бірақ жүктілік кезінде физикалық белсенділіктен бас тартпау қажет. Жүктілік кезінде физикалық белсенділіктің кемшіліктерінен гөрі артықшылықтары көп, сондықтан сіз бұл әрекетпен айналысуыңыз тиіс. Соңында, денеңіз сізге ризашылық білдіреді, ал бұл ең маңыздысы. 

Емшек сүтімен тамақтандыру кезінде жүктілік кезіндегідей қоспалардың маңызды екенін білесіз бе? 

АҚШ Ұлттық денсаулық институттарының ұйымдастыруымен өткен «Әйелдерде биологиялық белсенді қоспаларды қолдану: қазіргі жағдай және болашақтағы ұсыныстар» тақырыбындағы конференцияда жүктіліктегі әйелдердің және емшек емізетін аналардың тағамдық қажеттіліктері туралы қорытындылар жасалды. 

Жалпы қабылданғандай, егер ананың рационы мен қорлары оның алғашқы 6 айлық өміріне жеткілікті болса және балаға жеткілікті мөлшерде беріле алса, баланы тек емшек сүтімен тамақтандыру ұсынылады. Сүт құрамы өтпелі болып табылады және ананың рационына байланысты, әсіресе витаминдер құрамында көрінеді. 

. 

Лактация кезеңінде ананың тағамдық қажеттілігі жүктілік кезеңімен салыстырғанда айтарлықтай артады. Оның себебі – өмірдің алғашқы 4–6 айында жаңадан туған баланың бастапқы салмағынан екі есе артуы, яғни ол 9 айлық жүктілік кезінде жиналған салмақты екі есе арттырады. Осы 4 ай ішінде бөлінген сүт мөлшері, әдетте, жүктілік кезеңіндегі жалпы энергия шығынына тең. Сонымен қатар, лактация кезінде ананың рационындағы тағамдық тығыздығы маңызды, өйткені энергия қажеттілігінің болжамды өсуі басқа тағамдық заттардың қажеттілігінің өсуінен аз болады. Сонымен қатар, емшек сүтінде витамин С, витамин В1, В6, В12, пантотен қышқылы, биотин, холин, витамин Е, мырыш, йод, селен және т.б. сияқты кейбір микронутриенттерге үлкен қажеттілік бар екендігі туралы қорытындылар жасалды. 

Дұрыс тамақтанудың, ана сүтін емізу кезінде жоғары қоректік заттармен қамтамасыз ету өте маңызды екенін қорытындылауға болады, Демек, жоғары тағамдық тығыздығы бар салауатты тамақтану, ананың шаршауын болдырмау және баланың дұрыс өсуі мен дамуын қамтамасыз ету үшін, емшек сүтімен тамақтандыру кезінде өте маңызды. Емшек емізетін аналарға арналған күнделікті қоспалар салауатты тамақтануды алмастырмайды, бірақ бұл маңызды кезеңде сізге және балаңызға қолдау көрсетудің сенімді көзінің бірі болып табылады. 

АҚШ Ұлттық денсаулық сақтау институттарының «Әйелдерде биологиялық белсенді қоспаларды қолдану: қазіргі жай-күйі және болашақ нұсқаулары» тақырыбында өткен конференцияда жүкті әйелдердің, сондай-ақ емшек сүтімен қоректенетін аналардың тағамдық қажеттіліктері туралы қорытындылар жасалды.

Жалпы қабылданғандай, бала өмiрiнiң алғашқы 6 айы iшiнде анасының тамақтану рационы мен керек-жарақтары барабар болған және олардың жеткiлiктi мөлшерi балаға берiлген жағдайда ғана емшек сүтiмен қоректендiру ұсынылады. Сүттің құрамы ауыспалы және анасының рационына байланысты, ол витаминдердің құрамында неғұрлым айқын байқалады.

Лактация кезінде тамақтануға қажеттілік жүктілік кезеңіне қарағанда едәуір ұлғаяды.

Оның себебі өмірінің алғашқы 4 — 6 айында нәрестелердің жүктіліктің 9 айында алған туу салмағын екі есе арттыруында болады. Осы 4 айда бөлiнген сүт жүктiлiк кезеңiндегi жалпы энергия шығынына шамамен тең энергия мөлшерiн бiлдiредi. Сондай-ақ, анасының рационындағы қоректік тығыздықтың лактация кезінде маңызы зор, себебі энергияға деген қажеттіліктің есептік өсуі басқа қоректік заттарға деген қажеттіліктің есептік өсуінен аз. Бұдан басқа, емшек сүтімен қоректену кезінде белгілі бір микроэлементтерге С витамині, В 1, В 6, В 12 витаминдері, пантотен қышқылы, биотин, холин, Е витамині, мырыш, йод, селен, т.б. сияқты белгілі бір микроэлементтерге үлкен қажеттілік бар деген қорытынды жасалды.

Емшек сүтімен қоректену кезінде оның сарқылуының алдын алу үшін де, сәби үшін де қоректік заттардың жоғары тығыздығын қамтамасыз ететін дұрыс тамақтану өте маңызды деген қорытынды жасауға болады.

Оның ішінде емшек сүтімен қоректенетін аналарға арналған тәуліктік қосымша дұрыс тамақтануды алмастырушы болып табылмайды, бірақ ол сіздің және сәбиіңіздің өмірінің осы маңызды кезеңінде сенімді қолдау көзі болып табылады.

Көпшілігіміз үшін бірінші кофе хош иісі таңертең оянудың жеткілікті себебі болады. Біз кофе шынымен де керемет және дәмді күннің басы деп айта аламыз. Кейбіреулеріміз күні бойы бірнеше рет кофе ішуге асығамыз. Дегенмен, егер сіз жүктілікте болсаңыз, кофеин тұтынуды шектеу қажет. Бұл сізге де, балаңызға да пайдалы. Төменде оның түсініктемесі берілген. 

Жүктілік кезінде ТҰТЫНУҒА БОЛМАЙТЫН тағамдар мен сусындар – ЖОҚ! 

Жүкті әйелдерге тұтынбау қажет өнімдер мен сусындардың арасында (үлкен мөлшерде немесе мүлде) кофе мен алкоголь тізімнің басында. Сонымен қатар, кейбір ет түрлері мен ірімшіктер, деликатестер мен жартылай пісірілген жұмыртқалар жүктілік кезінде тұтыну үшін қауіпті деп есептеледі. Сондықтан, әрине, көптеген дәрігерлер жүкті әйелдерге бұл өнімдерді тұтынуды шектеуді немесе мүлде бас тартуды ұсынады. 

Кофеин тек қана кофеде болмайды. 

Егер сіз жүкті болсаңыз, кофеиннің тек кофе құрамында еместігін білгеніңіз жөн. Ол сондай-ақ кейбір шәйларда, алкогольсіз сусындарда, көптеген энергетикалық сусындарда және тіпті кейбір шоколадты кәмпиттерде де кездеседі. Сондықтан, егер сіз жүкті болсаңыз, осы өнімдерден аулақ болғаныңыз дұрыс болар еді.. Олар жиі қосылған қантқа және басым басқа зиянды ингредиенттерге толы. 

Дәрігерлердің жүктілік кезінде кофеин тұтынуды шектеуді ұсынуының бірнеше себебі бар. 

Ең бастысы, сіздің ағзаңыз кофеинді көп мөлшерде метаболиздей алса, балаңыздың дамушы ағзасы мұны істей алмайды. Кофеин балаңыздың ұйқы режиміне әсер етіп, стимулятор болғандықтан, сіздер екеуіңіздің де ұйықтауына кедергі келтіруі мүмкін. Бұл ешкімге ұнамайды, солай емес пе? 

Сонымен қатар, кофеин табиғи зәр шығарғыш зат болып табылады. Кофеинді артық тұтыну зәр шығаруды арттырып қана қоймай, ағзаны сусыздандыруға да әкелуі мүмкін. Екінші жағынан, кофеин қан қысымын да арттыра алады. Егер сізде бұрыннан жоғары қан қысымы болса, кофеин пайдасынан гөрі зиянды болады. Дәрігердің нұсқауларын әрқашан сақтаңыз. 

Сонымен, сұрақ туындайды… Жүкті кезінде қанша кофе ішуге рұқсат етіледі? 

Егер сіз жүктілік кезінде тұтыну керек кофеиннің дәл мөлшеріне қатысты нақты сенімді болғыңыз келсе, гинеколог дәрігеріңізден кеңес алған жөн болар. Медициналық маман консультация беруде пайдалырақ болуы мүмкін. Дегенмен, көптеген дәрігерлердің кеңес беретін жалпы эмпирикалық ережесі – күнделікті кофе тұтынуды 200 мл-ге дейін шектеу. Бұл шамамен бір кесе дайындалған кофе болып табылады. 

Соңында, кез келген түрдегі кофеиннен бас тарту сізге де, балаңызға да ең жақсы таңдау болып табылады. Бірақ егер кофеинді тұтынбай-ақ қоймайтын болсаңыз, күніне бір кесе кофе жеткілікті  

Емшек емізу – әйелдің өмірінде бастан кешіре алатын ең табиғи, қалыпты үдерістердің бірі. Бұл – ана мен бала арасындағы тамаша байланыс сәті. Сарапшылар аналарға балаға кем дегенде алғашқы 6 ай бойы тек емшек сүтімен қоректендіруді және 2 жасқа дейін емшектен айыруды ұсынады. 

Емшек сүті – жаңадан туған балалар үшін мінсіз тағам. Оған балаға дұрыс өсу мен даму үшін қажетті барлық қоректік заттар, сондай-ақ балаңызды қорғау үшін қажетті антиденелер кіреді. Баладан басқа, емшек емізу ананың денсаулығына да пайдалы. 

Дегенмен, кейбір аналар үшін емшек емізу қиындық туғызуы мүмкін, сондықтан кейбір аналар емізу кезінде ыңғайсыздық пен ауырсынуды сезінуі мүмкін. Сабырлық танытыңыз, бұл күтілетін нәрсе, өйткені ананың да, баланың да емізу үдерісіне бейімделуі үшін уақыт қажет, бірақ бір рет бейімделгеннен кейін бәрі бірден ретке түседі. 

Емізетін аналар қандай қиындықтармен кездеседі? 

Емізетін әйелдер көптеген мәселелерге тап болады, әсіресе егер ол бірінші рет ана болып отырса. Кейбірін атап өтейік: 

Кеуденің толып кетуі көптеген емізетін аналар үшін үлкен проблема болып табылады. Кеуде сүтке толған кезде, ол қатты болып, өте ауыртпалық әкеледі. Көбінесе бұл емізудің алғашқы күндерінде болады, ол кезде балаға шын мәнінде өте аз сүт қажет, бірақ жиі сұраныс болады. Оның себебі – сүт өндіру сұраныс пен өндіріс арасындағы теңдік орнағанша шамадан тыс сүт өндіру немесе бала дұрыс сүті жұтпауы болуы мүмкін. 

Егер бала емшекұшын дұрыс ұстамайтын болса, ауырсыну немесе тіпті емшекұшының қансағыштығы пайда болуы мүмкін, бұл да қосымша дискомфорт және ауыртпалық туғызады. 

Сүт түтіктерінің бітелуі – емшектендіретін аналарда кеуде бездерінің ауырсынуының жиі себебі болып табылады. Егер кеудедегі сүт түтіктері дұрыс дренажданбаса, олар бітеліп қалуы мүмкін, және бұл да жағымсыз әрі ауырсынулы жағдайға әкеледі. Сіз сонымен қатар бітелген сүт түтігінің аймағында қаттылықты сезінуіңіз мүмкін. Уайымдамаңыз, бұл қалыпты жағдай. Дегенмен, егер жақын арада бітелген түтікті дренаждандырмасаңыз, маститке әкелуі мүмкін, бұл да айтарлықтай ыңғайсыз және ауырсынулы жағдай туғызады.  

Мастит – кейде инфекциямен байланысты болатын, кеуде безінің тінінің қабынуы. Оның нәтижесінде кеудеде ісіну, ауырсыну және қызару пайда болады, және бұл ана үшін айтарлықтай ауыр процесс болуы мүмкін. Мастит сонымен қатар тұмауға ұқсас белгілерді тудырады, ал ауырсыну сүт түтіктерінің бітелуінен әлдеқайда күштірек болады. Егер сізде маститтің белгілері байқалса, міндетті түрде дәрігерге қаралыңыз. Сізге антибиотиктер сияқты қосымша терапия қажет болуы мүмкін 

Емшек емізу кезінде ауырсынуды азайту үшін жағдайға байланысты қолдануға болатын бірқатар нәрселер бар. 

Ең алдымен, бұл логикаға қайшы болып көрінуі мүмкін, бірақ көп жағдайда сіз ауырсынуды жеңіп, емшектендіруді жалғастыруыңыз керек. 

 Ең бастысы – балаңыздың сүті жұту кезінде емшеқұшты дұрыс ұстап тұрғанына көз жеткізу, өйткені дұрыс ұстамау емшеқұшта жаралардың пайда болуына, кейін басқа да мәселелер мен, әрине, ауырсыну сезіміне әкелуі мүмкін. 

Егер сізде сүт түтігінің бітелуі болса, жылы душ қабылдап, ауру кеудені жеңіл массаж жасау бітелген түтікті дренаждандыруға және ауырсынуды жеңілдетуге өте тиімді. Душтың жылы суы және массаж қысымы сүт ағынын ынталандырады, осылайша мастит сияқты ауыр мәселенің алдын алуға болады. 

Сізге емшеқұшқа арналған жақсы крем сатып алуды ұсынамыз. Өте құрғақ емшеқұштар ауырсынуды тудыруы мүмкін, ал жақсы емшеқұшқа арналған крем ауырсынуды және ыңғайсыздықты жеңілдетеді. Көптеген емшеқұшқа арналған кремдер 100% ланолиннен жасалған және балаға қауіпсіз. 

Емшек емізетін  аналар табиғи материалдардан (мысалы, мақтадан) жасалған, оңай бекітіліп, қажет болған кезде шешілетін сапалы бюстгальтерлерді де сатып ала алады. 

Жігеріңізді жоғалтпаңыз! Бәрі жеңіл әрі әдемірек болады! 

Қымбатты емшек емізетін аналар, қолыңыздан келсе, ешқашан берілмеңіз! Емшек емізудің алғашқы күндері қиын болып көрінуі мүмкін, бірақ табандылық маңызды. Әрине, қажет болған жағдайда кәсіби медициналық көмекке жүгініңіз және кеңестерді ұстаныңыз. 

Құттықтаймыз, сіз ана болдыңыз! Мүмкін, сіз жаңа отбасы мүшеңізбен аурухананы қалдырып кетіп барасыз. Сондай-ақ, сіздің келуіңізге барлығы дайын: әйелдерге арналған төсек, киімдер және жаппай жөргектер. Алайда, осы кезеңде бір нәрсе жетіспеуі мүмкін – сүт. 

Егер сіз бала тууды жоспарласаңыз, сіз мүмкін сұрақ қоярсыз. Сүт қашан келеді? Енді сіздің жылаған, аш баланыз бар, бірақ сүт жетіспейді. Уайымдамаңыз, сүт жақында келеді. 

Алдымен уыз, одан кейін қалыпты емшек сүті 

Шынында да, қалыпты емшек сүті келмес бұрын, баланы уызбен таматандырыңыз. Сізге уыз деген не екені қызық болуы мүмкін: бұл – босанғаннан кейін бірден (бір немесе екі сағаттан кейін) кеудеңізден шығатын алғашқы сүт. Ол қалыпты емшек сүтінен қоюырақ, мөлшері аз және сәл ерекше сары түсті. 

Уыз өте қоректік күші бар алғашқы сүт және балаңызға қорғаушы қасиеттер береді, өйткені ол көп мөлшерде антиденелерді қамтиды. 

Сіз уызды жинауды ойластыруыңыз мүмкін, бұл алдағы уақытта емшек емізуді қалыптастыруға көмектеседі. Кейін балаға уызды кесе, қасық немесе пипетка арқылы беруге болады. Жиналатын уыз мөлшері өзгеріп отыруы мүмкін, бірақ әдетте ол алғашқы бірнеше күн ішінде 2-ден 20 мл-ге дейін болады. Бұл мөлшер балаңызды тойдырады. Егер сіз бұған дейін емшек сүтімен тамақтандырсаңыз, ол алғашқы емшек емізетін аналармен салыстырғанда тезірек және көп мөлшерде келеді. Уызды қалай жинау керектігін медбике немесе дәрігерден сұраңыз. 

Ал қалыпты емшек сүтіне не дейсіз? 

Уайымдамаңыз, емшек сүтіне біраз уақыт қажет болуы мүмкін. Сіздің ағзаңыз емшекпен қоректенуге дайын екендігінің бірнеше белгілері бар. Әдетте, босанғаннан кейін шамамен 72 сағаттан кейін сіздің емшегіңіз толық (немесе ісінген) болып сезіле бастайды. Ол сондай-ақ сәл қаттырақ, жылырақ және бұрынғыдан әлдеқайда ауыр болады. Кеудеден сүт ағыны бастайды,. Бұл емшектің емшек сүтімен толғанын және балаңыздың тамақтану уақыты келгенін білдіреді. Сіз сондай-ақ сүт шығару рефлексін сезінесіз.  Ал сүт келген кезде, балаңыз әрбір ему кезінде көбірек сүт алады.. Сондықтан, қазіргі уақытта емшек емізуді тоқтатуға қызықпаңыз. Емшек емізу – сұраныс пен ұсыныс үдерісі. Балаңыз неғұрлым көп емшек сүтін сұраса, сізде соғұрлым көп сүт өндіріледі. Сондай-ақ, сүт қорын арттыру үшін сорып алу үдерісін қарастыруға болады. Бірақ күнделікті кесте бойынша емізбесеңіз, талап бойынша емізуді ойлаңыз. Бала емізу, әсіресе, жас және тәжірибесіз аналар үшін өте күрделі болуы мүмкін, бірақ бұл сіздің балаңыз үшін өте пайдалы. Шын мәнінде бұл сіз үшін де, балаңыз үшін де ең жақсы тәсіл болып саналады. 

Сәбилердің асқазаны тіпті туылған алғашқы күндерінде де (тіпті апталарда да) кішігірім болады және олар жиі тамақтануды қажет етеді. Кішкентай балаларды, әдетте, әрбір екі-үш сағат немесе одан да жиірек тамақтандырады, ал үлкенірек балаларды талап бойынша тамақтандырады. 

Егер сіз емізіп, артық сүт сақтауды шешсеңіз, оны міндетті түрде мұздатыңыз. Осылайша, оны 6 айға дейін сақтауға және кез келген уақытта ерітуге болады. Әдетте, жаңа сүзілген сүт бөлме температурасында 4 сағатқа дейін немесе тоңазытқышта 4 күнге дейін сақталуы мүмкін. 

Емшек сүтімен емізу процесінен ләззат алыңыз. 

Егер сіз ана болып жаңадан шықсаңыз, мүмкіндігінше релаксация жасап, балаңызбен өткізген уақытыңыздан ләззат алуды есте сақтаңыз. Сіздер екеуіңіз бір-біріңізді ғана танып жүрсіздер, оған уақыт қажет. Бұл қиын процесс болғандықтан, өзіңізге аздап кеңістік пен шыдамдылық беріңіз. Сіз жаңадан кішкентай адамды жараттыңыз және оның өмірін сақтап қалуға тырысасыз. Сен керемет істеп жатырсың, ана! 

Егер сіз жүкті болсаңыз және іш киіміңіздің үстінде аздаған қан байқасаңыз, уайымдамауға тырысыңыз. Жүкті кезінде қан кету жиі кездеседі, және бұл әрдайым сізде немесе балаларыңызда ешнәрсе дұрыс емес екендігінің белгісі емес. Жүктілік кезінде вагиналды қан кету сіз ойлағаннан жиі болады және оның себептері көп болуы мүмкін. Жүктілік кезіндегі қан кету ауыр ауру болуы мүмкін, бірақ, бақытқа орай, олардың көбісі зиянсыз және алаңдаушылық тудырмайды Кез келген жағдайда, егер сіз іш киіміңізде қан байқасаңыз, дереу медициналық көмекке жүгінуіңіз керек.  

Жүктілік кезіндегі қан кетудің себептері 

Бұрын айтып өткеніміздей, жүктілік кезінде қан кетудің көптеген себептері бар. Дегенмен, жүктілік кезіндегі қан кетулердің екі мүлдем түрлі түрі бар екенін атап өткен жөн. 

Бірінші түрі «қанды бөлінділер» деп аталады. Әдетте, бұл қауіпсіз, жеңіл қан кету және жүктіліктің алғашқы кезеңдерінде пайда болады. Негізінен, бұл эмбрионның жатырдың шырышты қабатына бекігенде болады және қан кету онша алаңдатпайды. Екінші түрі жүктіліктің екінші және үшінші триместрінде қан кетудің ең жиі кездесетін себебі – плацентаның ажырауы, ерте босанулар немесе өздігінен болудың тоқтауы. 

Жүктілік – әрбір әйелдің өміріндегі күрделі кезең, және тіпті жүктілік өзі де әлдеқайда сезімтал жатыр мойнының өзгерістеріне себеп болуы мүмкін. Осы уақытта Папаниколау тесті мен жыныстық қатынас вагинальды қан кетуге және, әрине, зәр шығару жолдарының инфекцияларына әкелуі мүмкін. Олар жиі кездеседі. 

Алғашқы триместрде қан кету жатырдан тыс жүктілік, молярлық жүктілік немесе жай ғана түсік жасау белгісі болуы мүмкін. Түсік жасайтын жүкті әйелдерде түсік жасауға дейін аздап қан кетулер болуы мүмкін, бірақ олар әрқашан бола бермейді. 

Қандай қан кету түрі қалыпты? 

Аз мөлшердегі қан аралас бөліністер (қанды бөліністер) жүктілік кезінде өте қалыпты құбылыс. Бұл алғашқы триместрдегі қан кету 100 жүктіліктің 15–25-інде байқалады. Сондықтан, күшті қан кету қалыпты жағдай емес. Егер сіз әдеттегіге қарағанда күшті қан кетуді сезінсеңіз немесе ол ауру, қызба немесе спазмамен қатар жүрсе, міндетті түрде дәрігерге хабарласыңыз. Сондай-ақ, қанның түсін және қан кетудің ағымын тексеріңіз. Егер жағдайыңыз нашарласа, бұл әдетте бір нәрсе дұрыс емес екенін және дәрігерге баруыңыз керек екенін білдіреді. 

Дәрігер жүктілікті сақтау және қан кетуді болдырмау үшін бірнеше кеңестер ұсынуы мүмкін. Осы кезеңде  физикалық белсенділікпен айналыспауға және көп сұйықтық ішуге көз жеткізіңіз. Жасамауыңыз керек нәрселердің бірі: дәрігер тағайындамаған дәрілерді қабылдамаңыз және тампондарды қолданбаңыз. Және, ақырында, бүкіл уақыт бойы сабыр сақтауға тырысыңыз. Позитивті көңіл-күйді ұстанып, қажет болған жағдайда медициналық кеңес алыңыз. 

Жүктілік кезінде немесе босанғаннан кейін де кейбір симптомдар онша алаңдатпайды, бірақ басқалары бір нәрсе дұрыс емес дегенді білдіруі мүмкін. Әрине, бұл оңай емес, бірақ үрей мен толқу көмектесе алмайды. Жақсы ма, жаман ба, бірақ ол өтіп кетеді. 

Сіз, бәлкім, «балалар ми синдромы» деген терминді естігенсіз. Иә, бұл көптеген аналар қолданатын өзекті термин және иә, ол сәл шындыққа жанаспайды. Бірақ балалар ми синдромы дегеніміз не және ол шынайы ма, әлде ол жай ғана аңыз ма? 

Әңгіме мынада. Жүкті әйелдердің көпшілігі жүктіліктің жалпы және жақсы белгіленген белгілерін атап өтеді, бұл ісіну, таңертеңгі жүрек айну, жиі зәр шығару болуы мүмкін… Бірақ машинаның кілтін мұздатқыш камераға немесе кастрюльдер мен табаларды кір жуатын машинаға салу жүктілік кезінде таралмайды. Бұл халық арасында «балалар миының синдромы» деп аталатын нәрсе. 

Балалар ми синдромы дегеніміз не? 

Шын мәнінде, бұл синдром немесе медициналық жағдай емес, жүкті әйелдердің көпшілігіне әсер ететін әртүрлі симптомдарға арналған әмбебап термин. Ұмыт қалу немесе «мамнезия» не себеп екені түсініксіз. Дегенмен, зерттеулер кейбір ықтимал факторлардың бар екенін көрсетті: 

Балалар ми синдромында гормондар рөл атқарады деп саналады. Әйелдер жүктілік кезінде айтарлықтай гормондық өзгерістерге ұшырайды. 

Жүктілік кезінде ұйқының жетіспеушілігі «мамнезия» үшін тағы бір триггер болып табылады. 

Жүктілік кезінде ұйықтау проблемалары өте жиі кездеседі, әсіресе соңғы триместрде жүктілік ілгерілеген кезде. Жалпы алғанда, алаңдаушылық бірінші триместрде басталуы мүмкін, бірақ алаңдайтын ештеңе жоқ. Бұл сіздің жадыңызға немесе танымдық қабілетіңізге ұзақ мерзімді әсер етпейді. 

Кейбір жүкті әйелдерде ұмытқыштықпен, бейтараптылықпен, дөрекілікпен және назар аударудың нашарлығымен мидың «бұлдырауы» байқалуы мүмкін. Олар да зиянсыз және біраз уақыттан кейін жойылады. 

Балалар ми синдромын жақсарту үшін не істей аласыз? 

Сіз жасай алатын бірнеше нәрсе бар. 

Ең алдымен, демалуға және жақсы ұйықтауға тырысу керек. Ұйқы миымыздың дұрыс жұмыс істеуі үшін өте маңызды. 

Сіз сондай-ақ ештеңені ұмытпау үшін не істеу керектігі туралы күнделікті ескерту жасай аласыз. Мысалы, дәрігердің қабылдауы немесе туған күні. Іс-шаралар күнтізбесін жүргізу, телефонға қоңырау шалу немесе жұмысты ұйымдастыруға көмектесетін бағдарлама орнату өте пайдалы болуы мүмкін. Стикерлер, әрине, тиімді әрі арзан тәсіл болуы мүмкін. 

Жақсы диета сіздің жадыңызға және танымдық қабілеттеріңізге, сондай-ақ тиісті гидратацияға оң әсер етуі мүмкін. Ең соңында, стресс пен күш-жігерді азайтуға тырысыңыз. Жүкті әйелдердің қосымша стресс пен шиеленіс сезінетіні түсінікті, бірақ бұл заттарды мүмкіндігінше барынша азайтуға тырысыңыз. 

Жай ғана демалып, тынышталыңыз 

Біз мұны айту оңай екенін білеміз. Бұл сіздердегі адам, және бұл оңай жұмыс емес. Барлық өзгерістерде балалар ми синдромының дамуы оңай болады. Егер сіз өзіңізде осындай өзгерістерді байқасаңыз, онда алаңдамаңыз! Бұл уақытша құбылыс, ол жақында өтіп кетеді! 

Әрбір ана емшек сүтімен емізуге бара жатқан кезде осы сұрақты қояды. Балам жеткілікті сүт ала ма? Ол сәбиге жақсы тамақтануды қамтамасыз ету үшін қажетті нәрсенің бәрін ала ма? Бұл аналарының тәжірибесі мен білімі жетіспейтін ісін жаңа бастаған аналар үшін ерекше өзекті, сондай-ақ бұл емшек сүтімен қоректендіру процесінен өткен аналар үшін де өзекті. 

Педиатрлар мен денсаулық сақтау саласындағы сарапшылар аналарға өз балаларын тек алғашқы 6 ай ішінде емізуді ұсынады және емшек сүтімен емізу көптеген аналар үшін толық жұмыс күні болып табылады деп айтуға болады. Сәбилерді тәулігіне 24 сағат тамақтандырады. Егер сіз өзіңізді «сүт сататын автомат» деп сезінсеңіз, көптеген аналар өздерін осылай сезінеді. 

Бұл белгісіздік балаңыздың жеткілікті сүт алғанын анықтауға жеткілікті демалғанша біраз уақыт алуы мүмкін. Бұл өз баласын қоспамен тамақтандыруды шешкен аналарға да қатысты. Тәжірибе істі жеңілдетеді, бірақ алғашқы күндері, тіпті апталарда нәрестенің тамақ жегенін айту қиын. 

Сонымен… Балаңыздың жеткілікті тамақтанатынын қалай білуге болады? 

Емшек сүтімен емізу үдерісіндегі бірінші қадам өте маңызды. Егер баланың кеудесі жақсы болса, онда емізу процесі сізге және сіздің балаңызға әлдеқайда оңай болады. Емшек сүтімен қоректендіру кезінде ауырсыну сезімінің болмауы да жақсы жолға қойылған емшек сүтімен қоректендірудің жақсы көрсеткіші болып табылады. Алғашқы бірнеше тамақтандыру сәл ауырсынатын және үйреншікті емес болып көрінсе де, емшек сүтімен тамақтандыруды жалғастыру ауыртпалықсыз болуы тиіс. Ештеңеге қарамастан, бұл күтілуде және оған үйрену үшін біраз уақыт қажет болуы мүмкін. 

Тағы не маңызды? 

Сіздің балаңызды үнемі тамақтандыру қажет. Сәбилер жиі тамақтанады, сондықтан жиі тамақтану сіздің балаңыздың жеткілікті сүт алуының жақсы белгісі болып табылады. 2 айға дейінгі сәбилерді күніне 15 рет тамақтандырады. Сондықтан жиі тамақтандыру (талап бойынша одан да жақсы) – бұл әрқашан жақсы белгі. 

Сондай-ақ балаңыздың жеткілікті түрде тамақтанатынын, оның қаншалықты бақытты және риза екенін білуге болады. Егер сіздің балаңыз бақытты, сергек және тамақтанғаннан кейін риза болса, бұл әдетте оның толығымен тоқ және жақсы тамақтанғанын білдіреді. 

Нәрестені тамақтандыруды бақылаудың алғашқы күндеріндегі пайдалы әдістердің бірі күні-түні өзгеретін дымқыл жаялықша болып табылады. Егер сіз 6 сағат ішінде кемінде 24 дымқыл және лас жаялықша ауыстырсаңыз, бұл сіздің балаңыздың жақсы тамақтанғанын білдіреді. 

Балаңыздың жақсы тамақтануының тағы бір жақсы көрсеткіші салмағының артуы болып табылады. Егер сіздің балаңыз жақсы дамыса, өсіп-жетілсе, бұл оның жеткілікті түрде тамақтанатынын білдіреді. 

Ең соңында, егер сіздің балаңыз тамақтану кезінде кеудеңізден ауытқыса, бұл оның бұдан былай аш еместігін білдіреді. Сәбилердің сізге олардың толы екенін және жақсы тамақтанатынын айтудың тамаша жолы бар. Ол кеудеңізді емуден бас тартады, тіпті оны өзінен итере бастайды. 

Алдымен азықтандыру, содан кейін  кекірту. 

Егер сіз тамақтандыру осымен аяқталады деп ойласаңыз, сіз қателесесіз. Кекірту, әсіресе өте кішкентай балалар үшін, тамақтандырудан кейінгі келесі қадам болып табылады. Егер бала азықтандырылғаннан кейін кекірмесе, ол қынжыл болуы мүмкін және онда газ пайда болуы мүмкін. Немесе ол тіпті сіз осындай қиындықпен өндірген сүттің көп бөлігін құсып тастайды. Бұл балалардың емшек емізу кезінде көп ауаны жұтып алуымен байланысты. Баланың кенкіруіне қалай көмектесуге болады? Баланы тік күйге жатқызыңыз, иығыңызға сүйеп, оны арқасынан ақырындап басып қағыңыз, баланың кекіргенін дыбысын күтіңіз. 

Сәттілік, ана. Сіз мұны істей аласыз! 

Темір тапшылығын диагностикалау (ағзадағы темірдің төмен қоры) денсаулық сақтаудың негізгі мақсаттарының бірі және ересек тұрғындардың денсаулығын сақтаудың маңызды аспектісі болып табылады. Темір тапшылығы сидеропениялық анемиямен бірге жиі талданғанымен, көптеген зерттеулер темір тапшылығы анемияға қарағанда жиі кездесетінін көрсетеді (темір тапшылығынан туындаған гемоглобин немесе гематокриттің төмен деңгейі). Бұл жағдайда әйелдер мужчины қарағанда темір тапшылығынан көбірек зардап шегеді.

Темір тапшылығы әлемдегі халықтың айтарлықтай бөлігін, әсіресе репродуктивті жастағы әйелдерді, балаларды және кедей елдерде тұратын адамдарды қамтиды. Темір тапшылығының абсолютті таралуы зерттелетін популяцияға байланысты. АҚШ-тың Ауруларды бақылау орталықтарының 2002 жылғы деректеріне сәйкес, 1999-2000 жылдар аралығындағы темір тапшылығының көрсеткіштері екі жыныстағы сидеропениялық анемияның көрсеткіштерінен жоғары болды. Ерлерде темір тапшылығы 2-ден 5% -ға дейін, ал әйелдерде жас тобына байланысты 4-тен 14% -ға дейін өзгерді. Содан бері таңдалған топтардың кейінгі сауалнамалары темір тапшылығы бар адамдардың пайызы соңғы 2 онжылдықта айтарлықтай төмендемегенін көрсетеді. Америка Құрама Штаттарында ең аз темір қоры бар немесе жоқ репродуктивті жастағы әйелдердің пайызы кем дегенде 20% құрайды деп есептеледі. Репродуктивті жастағы әйелдерде темір тапшылығының жоғары таралуы етеккір циклімен және босанумен байланысты. Тапшылық егде жастағы адамдар арасында > 65 жаста көбірек байқалады, нәсілдік және этникалық айырмашылықтар да бар. Қан донорларында жалпы халыққа қарағанда темір қоры аз, бірақ бұл темір тапшылығы анемиясына сирек кезде әкеледі.

СЕБЕПТЕРІ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫ – себептер 3 топқа бөлінеді: тұтынудың төмендеуі (вегетариандық немесе веган емдәмі, жаңа туған нәрестелерде өзгертілмеген сиыр сүтін тұтыну немесе 6 айдан 12 айға дейін тек ана сүтімен емізу), темір сіңуінің төмендеуі (целиак ауруы, атрофиялық гастрит, Helicobacter pylori, бариатриялық операциялардан кейінгі жағдайлар және асқазан қышқылын төмендететін антисекреторлық препараттарды қолдану, мысалы протон сорғысының ингибиторлары), қанның немесе темірдің жоғалуы (ауыр етеккір циклі, жүктілік және лактация, созылмалы ойық жара ауруы, колоректальды қатерлі ісік, асқазан-ішек жолдарының ангиодисплазиясы [gi], асқазан-ішек жолдарының паразиттік инвазиялары, жиі қан тапсыру, ятрогендік себептер [зертханалық зерттеулер үшін жиі қан алу], гемодиализ және т.б.).

Дамыған елдердегі ересектерде тамақтану әрдайым дерлік жеткілікті және керісінше дәлелденгенге дейін қан жоғалту себеп деп болжауға болады. Темір тапшылығының себебі айқын немесе жасырын қан кетулер болуы мүмкін, ең көп тараған көздер пациенттердің популяциясына байланысты асқазан-ішек немесе гинекологиялық мәселелер болып табылады. Айқын себептердің ішінде ең жиі кездесетіні травматикалық қан кетулер, қызыл иектен қан кету, қан қақыру, етеккірдің ауыр қан кетуі, жүктілік пен босану кезіндегі қан кетулер, гематурия. Зерттеулер көрсеткендей, жүктілік, босану және емізу кезінде темірдің әдеттегі жоғалуы шамамен 1000 мг құрайды. Менструалдық қан жоғалту цикл күніне шамамен 1 мг темірдің жоғалуына әкеледі. Созылмалы гемодиализ кезінде темірдің жоғалуы жылына 2 г дейін жетуі мүмкін. Бұл факторлар әдеттегі орташа тәуліктік тамақтануды ескере отырып, көптеген жағдайларда қоспаларды қолданбай темір тапшылығын тудыруы мүмкін. Бұл тұжырымдар постменопаузадағы әйелдерде, ерлерде де қан жоғалту себептерін анықтаудың маңыздылығын көрсетеді.

КӨРІНІСТЕРІ ЖӘНЕ ДИАГНОСТИКАЛАУ – темір тапшылығының дамуы және оның өршу жылдамдығы адамның жасына, жынысына және темір балансына, сондай-ақ темір жоғалту дәрежесіне, ұзақтығына және жылдамдығына сәйкес келетін бастапқы темір қорларына байланысты. Темірдің үдемелі қалпына келуі бірнеше кезеңдерде жүреді, ол сарқылу дәрежесімен анықталады, алдымен темір қорлары, содан кейін гемоглобин синтезі үшін қол жетімді темір, содан кейін сидеропениялық анемия дамиды. Бастапқы кезеңде темір қорлары анемияны тудырмай-ақ толығымен таусылуы мүмкін, өйткені эритроциттердің күнделікті айналымының бөлігі ретінде денеде гемоглобиннің қалыпты синтезі үшін темір әлі де жеткілікті. Қан сарысуындағы ферритин деңгейі өте төмен, бірақ анемия жоқ кейбір адамдарда шаршау белгілері болуы немесе жаттығуларға төзімділіктің төмендеуі болуы мүмкін. Бұл темір тапшылығы кезеңінде, яғни анемиясыз темір тапшылығы, гемоглобин концентрациясы және эритроциттердің мөлшері мен сыртқы түрі қалыпты, қан сарысуындағы ферритин <40 мкг/л, трансферриннің қанығуы шамамен 20%, сүйек кемігінде темір де жоқ. Дегенмен, темір тапшылығы диагнозы тиісті клиникалық жағдайда келесі қорытындылардың кез келгенімен расталады: негізгі қабыну жағдайына байланысты ферритин концентрациясы сенімсіз деп саналатын науқастарда сарысу ферритині < 30 мкг/л, трансферриннің қанығуы ≤ 19% , бұрынғы қайтымды темір тапшылығы анемиясының және сүйек кемігінде темірдің жетіспеушілігінің дәлелі.

Әдетте, темір тапшылығы бар ересектердегі белгілер, ең алдымен, анемиямен байланысты, бірақ сонымен бірге анемиямен ауырмайтын сарысулық ферритин деңгейі өте төмен адамдарда болуы мүмкін. Темір тапшылығының белгілеріне ең алдымен шаршау, пикацизм (мұз, жер немесе крахмал сияқты тағамдық емес заттарды тұтынуға деген ұмтылыс), мазасыз аяқ синдромы, бас ауруы, жаттығуларға төзбеушілік, күш түскенде ентігу, әлсіздік, көңіл-күйдің өзгеруі және есту қабілетінің төмендеуі жатады. Темір тапшылығы бар адамдарда (анемиямен немесе онсыз) физикалық тексеру қалыпты болуы мүмкін немесе бозғылт, құрғақ және қатқыл тері, атрофиялық глоссит, ангулярлық хейлит, койлонихия, сондай–ақ дисфагиямен өңештің шырышты сақиналары (Пламмер-Винсон және Паттерсон-Келли синдромы) сияқты белгілерді анықтауы мүмкін.

ЕМДЕУ ЖОЛДАРЫ – анемиясы жоқ темір тапшылығы бар науқастардың көпшілігін емдеу керек. Емделмеген темір тапшылығы прогрессия қаупін тудырады, соның ішінде органның зақымдануы/ишемиясы бар ауыр анемияның дамуы. Ерекше жағдайларға біріншілік гемохроматозды немесе полицитемияны емдеу сияқты терапевтік араласулармен байланысты темірдің жетіспеушілігі бар науқастар жатады. Диеталық темір әдетте емдеуді қамтамасыз ету үшін өздігінен жеткіліксіз. Ауыз арқылы қабылданатын темір қоспалары науқастардың көпшілігі үшін тиімді. Парентералды темір тезірек толтыруды қамтамасыз етеді және асқазан-ішек жолдарын айналып өтеді, бұл асқазан-ішек жолдарының жанама әсерлерін болдырмайды. Ол негізінен асқазан-ішек жолында темірдің сіңуіне кедергі келтіретін жағдайларда қолданылады, мысалы, ішектің қабыну аурулары, асқазанға операция жасау, диализге тәуелді науқастарда созылмалы бүйрек аурулары, жүктіліктің екінші және үшінші триместрінде. Темірді ауыз арқылы қабылдау науқастардың көпшілігінде тиімді және кеңінен қол жетімді (феррофумарат, ферроглюконат, ферросульфат, ферримальтол және феррополисахарид кешені), ішекте еритін және сіңірілуі нашар ұзақ босатылатын қабықшалы капсулаларды қоспағанда.

Темір тапшылығын емдеудегі инновациялық технология мен тәсіл – липосомалық темір түріндегі препараттарды қолдану. Бұған мысал ретінде липосомалардың құрамына кіретін темір тұзы, темір пирофосфаты, адамның жасуша мембраналарына ұқсас екі қабатты фосфолипидті құрылымы бар сфералық құрылымдар жатады.  Осылайша, ферропирофосфат асқазанның қышқыл тосқауылынан өтіп, бүтін күйінде аш ішекке жетеді. Ішекте М жасушалары арнайы тасымалдаушыларды қажет етпестен липосомалық темірді интегралды түрде сіңіреді. Кейіннен ол макрофагтармен эндоцитоз арқылы енгізіледі және бауырдағы гепатоциттерге лимфа ағыны арқылы зақымдалмаған түрде жетеді. Фосфолипидті қос қабат бездің асқазан арқылы өтуіне мүмкіндік береді, оның деградациясы мен инактивациясынсыз, тікелей сіңуіне ықпал етеді. Бұл механизм асқазан-ішек жолдарының жанама әсерлері мен тұрақсыздығын жоққа шығарады және оны ішекте тікелей сіңіріп, бауырға шығаруға мүмкіндік береді. Демек, бұл қоспаны енгізу әдісі асқазан-ішек жолында жоғары сіңуін, жоғары биожетімділігін (плазмалық темірдің липосомалық концентрациясы дозаны қабылдағаннан кейін 2 сағаттан кейін максимумға жетеді, бұл барлық метаболикалық үрдістер үшін жоғары биожетімділікке кепілдік береді) және жанама әсерлердің төмен жиілігін білдіреді. Атап айтқанда, липосомалық темір жақсы сіңіріледі және жүрек айнуын, асқазанның бұзылуын және аузында металл дәмін тудырмайды.

Басқа темір қоспаларымен салыстырғанда, липосомал темір деңгейін жақсарту үшін әлеуетке ие екені анық. Осылайша, липосомалық темір пирофосфатының сіңуі мен биожетімділігі бос темір пирофосфатына қарағанда 3,5 есе, темір сульфатына қарағанда 2,7 есе және ферроглюконатқа қарағанда 4,1 есе жоғары. Сонымен қатар, липосомалық темір қан сарысуындағы темір деңгейінің жоғарылауымен бірге тотығу күйзелісін арттырмайды.